Pieśni nowiniarskie to zjawisko o długiej historii, popularne w wielu krajach europejskich, aczkolwiek występujące w różnych lokalnych odmianach i pod rozmaitymi nazwami. Wspólną ich cechą było to, że opowiadały o zdarzeniach niezwykłych, często sensacyjnych, a zarazem aktualnych. Funkcjonowały przy tym w bardzo charakterystyczny, dwoisty sposób. Z jednej strony należały niewątpliwie do kultury pisma. Były układane przez zawodowych literatów i wydawców, publikowane w postaci ulotnych druków i sprzedawane przez wędrownych kramarzy na jarmarkach, targowiskach czy miejskich placach. Z drugiej strony teksty pieśni nowiniarskich zawierają ślady oralności, głównie w postaci licznych zwrotów do słuchaczy. Wiadomo też, że często były one w istocie śpiewane przez sprzedawców, którzy w ten sposób reklamowali swój towar i przyciągali uwagę przechodniów. Z kolei nabywcy druczków kupowali je nie tylko ze względu na intrygujący temat, ale niejednokrotnie właśnie po to, by nauczyć się ich śpiewać i zaprezentować nową, ciekawą pieśń w swoim środowisku. W ten sposób wierszowane nowiny z obiegu drukowanego trafiały do obiegu ustnego, w którym krążyły w licznych wariantach i były nierzadko notowane przez folklorystów jako przykłady „nowych pieśni ludowych”.
Pierwsze ślady pieśni nowiniarskich w literaturze polskiej można odnaleźć już w okresie średniowiecza („Nowina o węgierskim kroli” oraz „Pieśń o zabiciu Andrzeja Tęczyńskiego”). Wzrost ich popularności związany jest jednak niewątpliwie z rozwojem drukarstwa i w Polsce wyraźnie zaznacza się dopiero na przełomie XVI i XVII wieku. Wtedy to kształtują się podstawowe formy gatunkowe, a druki ulotne z tekstami pieśni kolportowane są w znacznych ilościach, głównie w środowiskach drobnoszlacheckich i mieszczańskich. W XIX wieku wraz ze stopniowym upowszechnianiem się umiejętności czytania wśród ludności wiejskiej pieśni nowiniarskie trafiają „pod strzechy” i tu przeżywają swa „drugą młodość”.
Charakterystyczną cechą XIX-wiecznych nowin jest dość ograniczony zestaw sensacyjnych tematów. Swego rodzaju kanon tworzą tu historie o prześladowaniach niewinnych sierot i starców, okrutnych morderstwach, nieszczęśliwych kochankach popełniających samobójstwa oraz różnego rodzaju katastrofach (powodziach, pożarach, wybuchach). Sensacja łączona jest jednak często z elementami religijnymi i moralizatorskimi oraz dużą emocjonalnością wypowiedzi. Narrator lub śpiewak stara się wzruszyć swych słuchaczy, a zarazem pouczyć ich, ostrzec, czy też skłonić do refleksji moralnej.
