Dziś zajmiemy się krakowiakami na Litwie, Łotwie i w Estonii.
Można by szukać bardzo dawnych relacji między Polską a Litwą – są one chyba dla wszystkich oczywiste. Mniej oczywiste, choć też dość odległe, są związki kulturowe między naszym krajem, a Łotwą i Estonią. W latach 1561-1621 obecne ziemie Łotwy i duża część terytorium Estonii była „posiadłością Rzeczpospolitej Obojga Narodów”. Ziemie te nazywały się wówczas Inflantami. Po 1621 r. tylko fragment Inflant pozostał przy Polsce (i to z przerwami) – tak zwane Inflanty Polskie – ale na tyle silnie zintegrowały się one kulturowo z Rzeczpospolitą, iż związki te uważano za silniejsze niż między nią a Prusami Królewskimi, czyli Pomorzem Gdańskim i Warmią. Inflanty Polskie były przy Rzeczypospolitej do pierwszego rozbioru w 1772 r., a Kurlandia i Semigalia pozostały jeszcze przy niej do trzeciego rozbioru w 1795 r.
W tym schyłkowym czasie, jak już wcześniej pisałem, krakowiaki stawały się coraz bardziej popularne na scenach baletów polskich, jednocześnie wypierając kozaki, co szczególnie dało się zauważyć po zajęciu przez Rosjan w 1812 r. Księstwa Warszawskiego. W zasadzie większość ziem związanych z dawną Rzeczpospolitą, a znajdujących się pod zaborem rosyjskim przeżywała podobną modę na krakowiaki, oczywiście z różnym nasileniem. Modę na taniec, który zszedł ze scen i, po przepracowaniu do formy balowej, rozgościł się na salonach w całym dziewiętnastym wieku.
I tu znów trudno powiedzieć, jak to się stało, że krakowiaki trafiły na litewską, łotewską i estońską wieś. Jedno jest pewne – są tam traktowane jako istotny element kultury tradycyjnej, po prostu jako swojskie, tamtejsze tańce ludowe. Ponoć modne były do lat 50. XX w.
Mnie jednak nadal zastanawia podobieństwo różnych wersji krakowiaków, szczególnie tych na Ukrainie, Białorusi, Litwie, Łotwie i w Estonii do siebie, przy ogrywaniu ich szczególnie do jednej, choć nie jedynej(!) melodii. Zresztą porównajcie sami:
„Falujący” krakowiak w parach:
Krakowiak w trzy z litewskiej części Suwalszczyzny:
Krakowiak łotewski w trzy osoby:
Krakowiak łotewski w parach:
Mój ulubiony krakowiak łotewski w parach:
Ciekawe mikroodmiany krakowiaka estońskiego w parach:
Krakowiak estoński w trzy:
No i ostatni krakowiak estoński:
Proszę, zwróćcie uwagę, że przykłady pierwszy i ostatni mają jeszcze elementy innych tańców, mnie przypominających formy naszych krzyżaków bądź kontr, które wywodzą się z kontredansów. Mogłoby to wskazywać, że są to jednak dość stare formy taneczne, bo pod koniec XVIII w. z kontredansów czerpano różne elementy.
To ci zagadka.
Miłego tupania.
Tekst pierwotnie opublikowano w 2020 roku na kanałach społecznościowych Domu Tańca. Zamieszczony w 2022 roku na muzykatradycyjna.pl w ramach zadania „muzykatradycyjna.pl” realizowanego przez Forum Muzyki Tradycyjnej we współpracy z Instytutem Muzyki i Tańca – Pracownią Muzyki Tradycyjnej.
