Anna Czekanowska, etnomuzykolog, urodziła się we Lwowie 25 czerwca 1929 roku, w rodzinie Elżbiety Sergijewskiej, córki tulskiego proboszcza i Jana Czekanowskiego, wybitnego polskiego antropologa i językoznawcy, syna powstańca styczniowego Wincentego Czekanowskiego i Amelii von Guthke. Od dziecka więc nie tylko wychowywała się na pograniczu kultur – dzieciństwo spędziła we Lwowie i na Podolu – ale też w kontekście trzech kultur. Pograniczom kultur i różnym kulturom muzycznym poświęciła również znaczną część życia, stając się również naukowym pośrednikiem polskiej etnomuzykologii między Wschodem i Zachodem Europy.
Pod koniec wojny Czekanowscy byli zmuszeni opuścić Lwów. Zamieszkali najpierw w Lublinie, a następnie w Poznaniu. I tu w 1947 roku Anna Czekanowska podjęła studia muzykologiczne w Uniwersytecie Poznańskim u Adolfa Chybińskiego, badacza m.in. muzyki podhalańskiej. W 1949 roku po raz pierwszy młoda studentka wyjechała na badania terenowe w Opoczyńskie, prowadzone przez Jadwigę Sobieską. Zauroczona pieśniami tego regionu im właśnie poświęciła swoją pracę magisterską, obronioną w 1952 roku. Etnomuzykologii poświęciła zaś ponad sześćdziesiąt lat swojego życia.
W latach 1953–58 Anna Czekanowska odbyła studia doktoranckie na Uniwersytecie Warszawskim, a w roku akademickim 1958/59 studiowała podyplomowo na Freie Universität w Berlinie oraz w Kolonii. W 1959 r. uzyskała stopień doktora na podstawie pracy Pieśni biłgorajskie. Przyczynek do interpretacji polskiego pogranicza południowo-wschodniego, wydanej w 1961 roku. W 1962 roku dzięki otrzymanemu stypendium Ministerstwa Edukacji studiowała w Moskwie u Jewgienija Gippiusa oraz wykładała gościnnie w Konserwatorium im. Piotra Czajkowskiego. Odbyła też szereg wyjazdów badawczych do Rosji, Kazachstanu, Macedonii i Czarnogóry. Wyniki tych badań zostały opublikowane w rozprawie habilitacyjnej zatytułowanej Ludowe melodie wąskiego zakresu w krajach słowiańskich (zamknięcie przewodu habilitacyjnego nastąpiło w 1968 roku, a publikacja ukazała się w roku 1972).
Po uzyskaniu habilitacji Anna Czekanowska-Kuklińska objęła kierownictwo nad specjalnością etnomuzykologiczną w Instytucie Muzykologii UW, a w roku 1969 doprowadziła do powołania Zakład Etnomuzykologii. Zainteresowania badawcze zakładu objęły tematykę polską, słowiańską i pozaeuropejską. Badaczka opracowała też pierwsze w Polsce podręczniki akademickie z zakresu etnomuzykologii: Etnografia muzyczna. Metodologia i metodyka (1971, 1988), Kultury muzyczne Azji (1981), Główne kierunki i orientacje etnomuzykologii współczesnej. Refleksje metodologiczne (1983), Etnomuzykologia współczesna. Refleksje metodologiczne (1987). W latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych jako jedna z pierwszych w Polsce – choć przy wydatnym wysiłku pracowników i doktorantów prowadzonego zakładu – zaczęła promować na macierzystej uczelni warsztaty z muzyki pozaeuropejskiej (gamelan jawajski, japońskie koto) i środkowoeuropejskich technik śpiewu tradycyjnego (głównie poleskich oraz pogranicza polsko-białoruskiego i polsko-ukraińskiego).
W 1975 roku Anna Czekanowska-Kuklińska rozpoczęła jako jedna z pierwszych Polaków działalność w afiliowanej przy UNESCO największej organizacji badaczy muzyki tradycyjnej na świecie – International Folk Music Council (od 1981 roku pod nazwą International Council for Traditional Music), pełniąc w latach 1976–1997 funkcję przewodniczącej Polskiego Komitetu Narodowego, a w latach 1976–1985 członka zarządu IFMC/ICTM. Od 1976 roku uczestniczyła w seminariach naukowych Johna Blackinga i w 1982 roku była współzałożycielką zainicjowanego przez niego European Seminar in Ethnomusicology. W najtrudniejszych pod względem społeczno-gospodarczym latach zorganizowała w Polsce istotne konferencje etnomuzykologiczne: Music and Language Mode w Kołobrzegu (1981) i V European Seminar in Ethnomusicology w Tucznie (1988). W 1997 roku zorganizowała również istotną konferencję naukową The Music of Youth and Contemporary Society w Warszawie (1997). Wykorzystując swoje kontakty zagraniczne i organizowane przedsięwzięcia promowała polskich badaczy i wykonawców muzyki tradycyjnej. Sprowadzała również do Polski niedostępną w kraju literaturę anglo- i rosyjskojęzyczną.
W latach 1975–1991 pełniła funkcję dyrektora Instytutu Muzykologii, współorganizując szereg ważnych, międzynarodowych konferencji muzykologicznych. W roku 1990 wydała książkę Studien zum Nationalstil der polnischen Musik (1990), stanowiącą istotny głos etnomuzykologa w dyskusji nad problemem stylu narodowego w muzyce polskiej. Tematykę tę kontynuowała w pracy zbiorowej Dziedzictwo europejskie a polska kultura muzyczna w dobie przemian (1995).
Anna Czekanowska-Kuklińska wykładała gościnnie na wielu uczelniach zagranicznych: University of Washington w Seattle (1963, 1981), Johannes Gutenberg Universität w Moguncji (1983–84), Duquesne University w Pittsburgu (1980/81), Queen’s University w Belfaście (1986), Kazachskim Państwowym Konserwatorium im. Kurmangaziego w Ałma Acie (1989), Durham University (1995). Wszędzie aktywnie promowała tematykę polskiej muzyki tradycyjnej. Była też pierwszą autorką, która tej tematyce poświęciła książkę w języku angielskim (Polish folk music. Slavonic heritage, Polish tradition, contemporary trends, Cambridge University Press 1990). W Polsce w latach 1999–2004 prowadziła wykłady na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, gdzie pełniła też funkcję Kierownika Katedry Etnomuzykologii. W późniejszym okresie wykładała także w Collegium Civitas oraz Polsko-Japońskiej Szkole Technik Komputerowych w Warszawie. Wychowała również szereg badaczy – osobiście prowadziła doktoraty Sławomiry Żerańskiej-Kominek, Katarzyny Dadak-Kozickiej, Elżbiety Galińskiej, Piotra Dahliga, Georgieja Georgeva, Doroty Frasunkiewicz, Tomasza Nowaka, Weroniki Grozdew, Magdaleny Stawowy i Mariusza Puci. Do tego należy dodać blisko pięćdziesiąt wypromowanych przez badaczkę magistrów, w tym osobistości takich jak: Alicja Olszewska-Trojanowicz, Katarzyna Dadak-Kozicka, Maria Baliszewska, Sławomira Żerańska-Kominek, Tomasz Szachowski, Piotr Dahlig, Zbigniew Przerembski, Mirosław Kapsa, Ewa Dahlig-Turek, Dorota Frasunkiewicz, Małgorzata Jędruch, Tomasz Nowak, Marzanna Popławska czy Agnieszka Jeż.
W latach 1973, 1982 i 1990 Anna Czekanowska była laureatką Nagród Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, a w roku 1991 uhonorowano ją Nagrodą Sekretarza I Wydziału PAN. W 2011 roku została laureatką Nagrody im. Oskara Kolberga. W 1976 roku uzyskała tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1983 – profesora zwyczajnego. W hołdzie swej wieloletniej wykładowczyni i dyrektor Instytut Muzykologii UW wydał w 1999 roku z okazji 50-lecia pracy naukowej Anny Czekanowskiej zbiór jej prac w różnych językach obcych pt. Pathways of Ethnomusicology (1999), w którym znajduje się również jej krótka biografia autorstwa Piotra Dahliga, spis publikacji oraz wykaz prac pisanych pod jej kierunkiem. Jako profesor emerytowany opublikowała podręcznik akademicki Kultury tradycyjne wobec współczesności. Muzyka, poezja, taniec (2008), a także dwie, bardzo interesujące książki, mające charakter autobiograficzny: Świat rzeczywisty – świat zapamiętany. Losy Polaków we Lwowie (1939-41) (2010) i Ku niedalekiej przeszłości. Z doświadczeń badacza i nauczyciela 1947–2002 (2015).
Zmarła 18 października 2021 roku i została pochowana obok ojca i męża, Antoniego Kuklińskiego (1927–2015) w Alei Zasłużonych Cmentarza Powązkowskiego.
Wykaz publikacji:
Czekanowska, Anna 1961: Pieśń ludowa Opoczyńskiego na tle problematyki etnograficznej (1956), w: Studia Muzykologiczne, vol. 5. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, s. 344–453
Czekanowska, Anna 1961: Pieśni biłgorajskie. Przyczynek do interpretacji polskiego pogranicza południowo-wschodniego, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Wrocław
Czekanowska, Anna 1971: Etnografia muzyczna. Metodologia i metodyka, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa
Czekanowska, Anna 1972: Ludowe melodie wąskiego zakresu w krajach słowiańskich. Przegląd dokumentacji źródłowych, próba klasyfikacji metodą taksonomii wrocławskiej, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków
Czekanowska, Anna 1981: Kultury muzyczne Azji, Instytut Muzykologii Uniwersytetu Warszawskiego, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków
Czekanowska, Anna 1983: Główne kierunki i orientacje etnomuzykologii współczesnej – refleksje metodologiczne, Instytut Muzykologii, Uniwersytet Warszawski, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, [Warszawa]
Czekanowska, Anna 1987: Etnomuzykologia współczesna. Refleksje metodologiczne, Wydawnictwo Pomorze, Bydgoszcz
Czekanowska, Anna 1988: Etnografia muzyczna. Metodologia i metodyka, Wydawnictwo Pomorze, Bydgoszcz
Czekanowska, Anna 1990: Polish folk music. Slavonic heritage, Polish tradition, contemporary trends, Cambridge University Press, Cambridge
Czekanowska, Anna 1990: Studien zum Nationalstil der polnischen Musik, red. Robert Günther, Gustav Bosse Verlag, Regensburg
Czekanowska, Anna 1995: Dziedzictwo europejskie a polska kultura muzyczna w dobie przemian. Studia pod red. Anny Czekanowskiej, Musica Iagellonica, Kraków 1995
Czekanowska, Anna 1999: Pathways of ethnomusicology, red. Piotr Dahlig, Ludwig Bielawski, Sławomira Żerańska-Kominek, Instytutu Muzykologii Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa
Czekanowska, Anna 2000: Pathways of ethnomusicology. Selected essays, red. Piotr Dahlig ; Institute of Musicology Warsaw University, Board of Ethnological Science Warsaw Learned Society, Polish Academy of Sciences, Warszawa
Czekanowska, Anna 2008: Kultury tradycyjne wobec współczesności. Muzyka, poezja, taniec, Collegium Civitas, Wydawnictwo TRIO, Warszawa
Czekanowska, Anna 2010: Świat rzeczywisty – świat zapamiętany. Losy Polaków we Lwowie (1939-1941), Norbertinum, Lublin
Czekanowska, Anna 2015: Ku niedalekiej przeszłości (1948-2002). Z doświadczeń badacza i nauczyciela, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań
Czekanowska, Anna; Bielawski, Ludwik (red.) 1975: Ze studiów nad metodami etnomuzykologii, Polska Akademia Nauk, Instytut Sztuki, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław
Czekanowska, Anna; Bielawski, Ludwik (red.) 1978: Studia etnomuzykologiczne, Polska Akademia Nauk, Instytut Sztuki, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław
Czekanowska, Anna; Velimirović, Miloš; Skowron, Zbigniew 1993: From idea to sound. Proceedings of the International Musicological Symposium held at Castle Nieborów in Poland, September 4–5, 1985, red. Institute of Musicology, University of Warsaw, Fundacja Zjednoczonej Europy, Kraków
