Szkoła Tradycji Mazowsza Leśnego [Akademia Kolberga]

Kołbielszczyzna na Mazowszu Leśnym to mikroregion o bardzo bogatych tradycjach śpiewaczych, posiadający dobrą dokumentację archiwalną. Trudno wskazać współcześnie mistrza, wokół którego można skupić działania, gdyż większość odeszła nie pozostawiając następców, a nieliczni żyjący są w bardzo podeszłym wieku.

W ostatnim dwudziestoleciu okolicę dotknęła przyspieszona modernizacja związana z bliskością Warszawy. Postępujący zanik rolnictwa jako stylu życia i idące za tym zmiany krajobrazu kulturowego odciskają piętno na kondycji miejscowej kultury tradycyjnej. Zachodzi intensywna wymiana ludności związana z napływem osadników miejskich przybywających z własnym bagażem kulturowym i potrzebami, sprzyjająca „rozcieńczaniu” zasiedziałych społeczności wiejskich. Sama tradycja z różnych powodów była przez ostatnie dziesięciolecia wstydliwym marginesem głównego nurtu życia. Ponadto przez dziesięciolecia nie funkcjonowały tu żadne instytucje programowo opiekujące się kulturą tradycyjną. Opisany przez nas obraz tego terenu nie byłby jednak pełny, gdybyśmy nie wspomnieli o renesansie oddolnej aktywności społecznej. Są to głównie wiejskie stowarzyszenia i Koła Gospodyń – formacje aktywizujących się grup mieszkańców znudzonych siedzeniem przed telewizorem i mijaniem się z sąsiadami w samochodach po drodze do pracy w mieście. To główni partnerzy naszych działań i siła napędowa aktywności lokalnej; ludzie w wieku 25–60 lat, zarówno pochodzący stąd, jak i przyjezdni, osiedlający się licznie na tych terenach z dziećmi, którym dedykujemy odrębne działania. Profil ich działań jest różny, obejmujący szerokie spektrum aktywności: od wspólnego gotowania, poprzez warsztaty decoupage, po tzw. tradycję w różnych jej przejawach i ujęciach, jednakże praktykowaną z czystej ciekawości i potrzeby spotkania wśród tych, którzy tego chcą. Jak dotąd działania Szkoły Tradycji Mazowsza Leśnego skoncentrowały się w dwóch ogniskach: w Rudnie, gm. Kołbiel, oraz w Kalonce, gm. Pilawa.

►

Posiady i potańcówki przy żywej muzyce, które wspólnie organizujemy, to próba wypracowania formuły spotkań dla szerokiego kręgu uczestników zainteresowanych lokalną kulturą tradycyjną – grupy wykraczającej znacznie poza nieostre i wymagające współcześnie redefinicji zbiorowisko społeczności lokalnej.

W centrum wydarzeń stawiamy seniorów, stają się oni źródłem wiedzy o starej tradycji, a ich obecność na spotkaniach traktujemy jako naturalną formę przekazu, niejednokrotnie niemożliwą w innych okolicznościach. Niektórzy z nich dysponują sporym zasobem starych pieśni i przyśpiewek, znają i rozumieją dawne sposoby wspólnotowego świętowania, inicjują śpiewy zastolne i tańce.

Naszym zamysłem jest wprowadzanie repertuaru starego, lokalnego, i czujne moderowanie sytuacji, aby nie osunęła się w sferę popularnej biesiady. Dla dużej części młodszych uczestników spotkań tradycja śpiewu i tańca nie jest znana, potrzebują prowadzenia. Pomocą dla przybyłych są śpiewniki z wybranym przez nas starym repertuarem. Nie zamyka to oczywiście drogi do sytuacji spontanicznych i śpiewów pozaśpiewnikowych inicjowanych przez starszyznę i liderów – to jest przecież istotą żywych sytuacji.

W obu miejscach realizujemy model spotkań złożonych z różnorodnych elementów składających się na wydarzenie, co czyni sytuacje bardziej inkluzywnymi i dostępnymi dla każdej z obecnych grup bez względu na umiejętności czy wiek. Głównym spoiwem spotkań jest żywa muzyka do tańca, jednak w Rudnie skupiamy się na podtrzymaniu żywej tradycji śpiewania za stołami praktykowanej przez starszyznę.

W Kalonce główną osią spotkań, poza muzyką taneczną, jest tradycja gry na ligawach związana z okresem Adwentu. Jesienne wydarzenie w Kalonce miało formułę zlotu aktywnych legaczy z regionu, któremu towarzyszyła biesiada i tańce przy lokalnych kapelach. Stałym elementem w obu miejscach, poza parkietem z żywą muzyką, jest przestrzeń zastolna z poczęstunkiem, przeplatające się elementy moderowanych sytuacji wspólnego śpiewania, tańców z niezobowiązującym warsztatem, animacji dla dzieci z muzyką tradycyjną i integracji uczestników.

Za sprawą mediów społecznościowych obie sytuacje stały się magnesem dla szerokiego kręgu pasjonatów tematyki grania, tańców i ligawek spoza społeczności, przybywających czasem z dalszych zakątków Mazowsza, spragnionych kontaktu z muzyką tradycyjną, chcących wziąć udział, zagrać lub po prostu spotkać podobnych sobie.

Elementem przygotowań do wydarzeń Szkoły Tradycji Mazowsza Leśnego jest praca naszej grupy nad lokalnym repertuarem i pieśniami. W pracy korzystamy głównie z archiwalnych nagrań z połowy XX wieku, na których nagrano głosy przedwojennego pokolenie śpiewaczek i muzykantów z regionu. Kompetentny trzon muzyczny w postaci kapeli biegle grającej lokalny repertuar, a także mogącej „pociągnąć” lub skutecznie wspomóc wspólne śpiewanie, to warunek sukcesu każdego spotkania z tradycją.

Relacja fotograficzna autorstwa Piotra Baczewskiego:

►

Akademia Kolberga to program, który opiera się na doświadczeniu bliskiego, żywego spotkania z tradycjami muzycznymi i tanecznymi polskiej wsi oraz pracy, którą prowadzi od ponad dwudziestu lat pokolenie praktyków: artystów, animatorów kultury, badaczy i dokumentalistów wiejskich tradycji muzycznych. Celem Akademii Kolberga jest stworzenie modelowego, innowacyjnego w warunkach polskich programu przywracania tradycyjnej muzyki do społecznej i kulturowej praktyki społeczności wiejskich.

►

Organizatorzy:
– Federacja Mazowia
– Koło Gospodyń w Rudnie
– Biblioteka w Kołbieli
– Koło Gospodyń „Kalenianki” z Kalonki
– Kapela Niwińskich
Facebook/KapelaNiwinskich
– Kapela Dorosza
Facebook/KapelaDorosza
– Akademia Kolberga
akademiakolberga.pl
facebook | youtube | soundcloud
– Forum Muzyki Tradycyjnej
FMT/muzykatradycyjna.pl
– Narodowy Instytut Muzyki i Tańca
nimit.pl

Program Akademia Kolberga jest realizowany we współpracy z Narodowym Instytutem Muzyki i Tańca w ramach zadania „Akademia Kolberga 2022” prowadzonego przez Forum Muzyki Tradycyjnej oraz Pracownię Muzyki i Tańca Tradycyjnego. Projekt jest finansowany ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego