W okresie od 22.08 do 30.11.2023 roku odbywały się indywidualne zajęcia w formie warsztatów w ramach programu „Szkoły mistrzów budowy instrumentów ludowych – edycja 2023” Narodowego Instytutu Muzyki i Tańca. Celem było wytworzenie unikatowego instrumentu ludowego tj. gajdy śląskie.
Było to możliwe dzięki bezpośredniemu kontaktowi z Mistrzem Zbigniewem Wałachem z Istebnej-Andziołówki. Budowa instrumentu oparta była na dawnych technikach przekazywanych w tradycji ludowej z pokolenia na pokolenie z zastosowaniem naturalnych materiałów (z małymi wyjątkami). Cel projektu został osiągnięty powstał kolejny instrument, który posłuży do edukowania młodego pokolenia (uczniowie, studenci), zarówno w ramach etnomuzykologicznej teorii, jak i praktyce instrumentalnej.
Zbigniew Wałach (ur. 1961) – mistrz
Muzyk i kompozytor, twórca, instrumentalista, edukator. Jest autorytetem, który od wielu lat dba o ciągłość i rozwój muzyki tradycyjnej swojego regionu. W roku 1983 został członkiem kapeli Zespołu Regionalnego „Koniaków” w Koniakowie, a w 1985 roku podjął pracę w Gminnym Zespole do Spraw Oświaty w Istebnej, na stanowisku instruktora muzycznego. Natomiast w roku 1995 rozpoczął pracę jako instruktor muzyczny i sportowy w Ognisku Pracy Pozaszkolnej w Koniakowie. W charakterze instruktora muzycznego pracował w latach 2001-2009 w GOK w Istebnej, gdzie uczył gry na skrzypcach, gajdach i piszczałkach, gitarze. Obecnie prowadzi zajęcia muzyczne Ośrodku Promocji, Kultury i Sportu Gminy Brenna w Brennej, a także w Gminnym Ośrodku Kultury w Istebnej. Dodatkowo prowadzi indywidualne zajęcia nauki gry na skrzypcach i instrumentach pasterskich w ramach jego prywatnej inicjatywy.
Zbigniew Wałach funkcjonuje w regionie nie tylko jako muzyk i pedagog, ale również jako budowniczy instrumentów. Odtwarzając dawne instrumentarium góralskie wyraża on swój szacunek do tradycji. Wałach buduje piszczałki, skrzypce, okaryny, ale przede wszystkim gajdy. Jest prawdziwym mistrzem w ich budowie. Dzięki studiowaniu starych drzeworytów, ilustracji, obrazów (m. in. z pracowni dziadka – malarza Jana Wałacha) odtwarza każdy element z niesamowitą precyzją i dbałością o szczegóły.
Jest również założycielem kapeli „Wałasi”, której jest liderem (od 1984 roku). Ze swoimi muzykami brał udział w licznych festiwalach, konkursach i przeglądach. Jest laureatem licznych nagród.
Magdalena Szyndler (1975) – uczennica
Etnomuzykolog, folklorystka, pedagog, muzyk-instrumentalista (klasa skrzypiec). W 2000 roku ukończyła Wydział Pedagogiczno-Artystyczny Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach (kierunek Wychowanie Muzyczne). W 2001 roku podjęła studia doktoranckie – kierunek Socjologia na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach oraz podjęła pracę jako asystent naukowo-dydaktyczny w Katedrze Folklorystyki Ogólnej i Stosowanej (Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji-
UŚ).Wielokrotnie przebywała na wyjazdach szkoleniowych i dydaktycznych w ramach programu Erasmus+ (m. in. 2017 Słowacja, Uniwersytet Konštantína Filozofa w Nitrze; 2018 Szkocja, Uniwersytet w Aberdeen; 2019 Hiszpania, Konserwatorium Muzyczne w Walencji, 2020 i 2023 Portugalia, Uniwersytet Muzyczny w Lizbonie). W 2006 roku obroniła pracę doktorską pt. Folklor wokalny mniejszości polskiej na Zaolziu na tle uwarunkowań społeczno-kulturowych Śląska Cieszyńskiego (pod kierunkiem prof. B. Linettea) na Wydziale Historycznym, w Katedrze Program Muzykologii Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu. W 2018 roku uzyskała tytuł doktor habilitowanego (dyscyplina nauki o sztuce) na podstawie monografii pt. Ludowa kultura muzyczna Śląska Cieszyńskiego ze szczególnym uwzględnieniem Beskidu Śląskiego. Folklor pieśniowy Istebnej, Koniakowa i Jaworzynki – źródła repertuarowe a ich transformacje (Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2017, ss. 362, ISBN: 978-83-226-3125-6).
Obecnie jest zatrudniona na stanowisku profesora uczelni w Instytucie Sztuk Muzycznych. W latach 2016–2019 pełniła funkcję zastępcy dyrektora Instytutu Muzyki ds. badawczo-naukowych, a od 2019 została dyrektorem Instytutu Sztuk Muzycznych (do chwili obecnej). Ponadto w lutym 2023 roku objęła funkcję Prodziekana ds. Nauki i Twórczości Artystycznej na Wydziale Sztuki i Nauk o Edukacji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Od 2020 jest dyrektorem Centrum Badań Interdyscyplinarnych nad Folklorem Karpat, które współpracuje i prowadzi wspólne działania m. in. z lokalnymi działaczami np. ze Stowarzyszeniem im. J. Wałacha w Istebnej, Regionalnym Ośrodkiem Kultury w Bielsku-Białej, Ogniskiem Pracy Pozaszkolnej w Koniakowie, ale też z naukowcami z innych ośrodków badawczych (Uniwersytet Opolski, Uniwersytet Wrocławski, Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet Ostrawski, Uniwersytet Jagielloński i inne).
Od 2001 roku prowadzi badania terenowe związane z analizą etnomuzykologiczną folkloru pieśniowego Śląska Cieszyńskiego, a w szczególności repertuaru mniejszości polskiej na Zaolziu (obecnie Republika Czeska). Podsumowaniem tych działań jest monografia: Folklor pieśniowy Zaolzia: uwarunkowania, typologia i funkcje, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2011.
W 2017 roku była organizatorem konferencji Muzyka na Śląsku Cieszyńskim. Pokłosiem tego spotkania była monografia: Muzyka na Śląsku Cieszyńskim, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2018.
Od 2010 rozpoczęła badania terenowe w Beskidzie Śląskim związane z folklorem muzycznym Trójwsi (Istebna, Koniaków, Jaworzynka). Tematyka badawcza – folklor muzyczny i jego przekształcenia we współczesności. Podsumowaniem badań jest monografia: Ludowa kultura muzyczna Śląska Cieszyńskiego ze szczególnym uwzględnieniem Beskidu Śląskiego. Folklor pieśniowy Istebnej, Koniakowa i Jaworzynki – źródła repertuarowe a ich transformacje, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2017.
Projekt instrumentu – pobierz plik:
Mistrz: Zbigniew Wałach
Uczennica: Magdalena Szyndler
Rok: 2023
Projekt zrealizowany w ramach programu „Szkoła mistrzów budowy instrumentów ludowych” prowadzonego przez Instytut Muzyki i Tańca.
