Zespół Jarzębina z Kocudzy

Zespół „Jarzębina” należy do najbardziej znanych grup śpiewaczych w Polsce. Powstał w 1990 r. przy Gminnym Ośrodku Kultury w Kocudzy, wsi w powiecie janowskim na Roztoczu, w jednym z najciekawszych na Lubelszczyźnie regionów etnograficznych.

„Jarzębina” to tradycyjny, wielopokoleniowy żeński zespół, kierowany przez Irenę Krawiec. Należy do najaktywniejszych na ziemi janowskiej, uhonorowany został licznymi nagrodami i wyróżnieniami. Składa się z grupy śpiewaczej i obrzędowej. Zespół prezentuje bogaty i zróżnicowany gatunkowo repertuar jednogłosowych pieśni obrzędowych i powszechnych, dla których źródłem jest tradycja ustna, oparta głównie na przekazach rodzinnych oraz różnego rodzaju śpiewnikach: kantyczki-kolędy, pastorałki, pieśni adwentowe, wielkopostne i wielkanocne. Pieśni i dialogi wykowywane są w gwarze kocudzkiej, z troską o oryginalne tempo, głośność i styl artystycznej wypowiedzi.

Na uwagę zasługują unikalne pieśni pogrzebowe i wielkopostne, które wyniosły „Jarzębinę” do czołówki zespołów śpiewaczych. Szczególnym zadaniem w działalności Zespołu jest opracowanie i przygotowanie widowisk. Przypominają one życie dawnej wsi zgodne z kalendarzem natury, kultywują dawne zwyczaje i obyczaje. W repertuarze „Jarzębiny” są: Wesele kocudzkie, Ocepiny, Prasowocki, Miedlorki i pocirocki, Łostatni rózeniec, Świecok, Mielenie w żarnach, Pośnik kocudzki, Herody kocudzkie.

Zespół z powodzeniem realizuje się w formie koncertów, jak również teatralnych inscenizacji dawnych obrzędów i zwyczajów, występuje w całym kraju i zagranicą, ale także bardzo aktywnie uczestniczy w życiu społecznym i kulturalnym swojej wsi, gminy, powiatu oraz regionu. W 2012 „Jarzębina” zdobyła szeroką popularność piosenką „Ko-ko Euro spoko”, ceniona jest jednak od lat przede wszystkim za stylowe i pełne wyrazu wykonania repertuaru tradycyjnego czego dowodem są częste zaproszenia na festiwale, koncerty solowe, a także (co rzadkie w przypadku wiejskich zespołów śpiewaczych) grono wiernych słuchaczy w całej Polsce.

„Jarzębina” występowała w przeglądach i festiwalach: w Kazimierzu (w 1991 r. wyróżnienie, w 1993 – występ gościnny z widowiskiem Miedlorki i pocirocki); w Tarnogrodzie (1991–1995); w Baranowie Sandomierskim (Ogólnopolski Festiwal Gawęd i Pieśni Sierocych 1992–1999); w Tychach (Spotkania Teatralne 1996–1998); w Nadrzeczu (Dom służebny Polskiej Sztuce Słowa, Muzyki i Obrazu 1997–2000); w Jarosławiu (Międzynarodowy Festiwal „Muzyka dawna” 1998–2000); w Kawkowie (Międzynarodowe Spotkania „Dramat i liturgia” 1995–2002); w Zebrzydowicach (Międzynarodowy Przegląd Zespołów Regionalnych 2002); w Modliborzycach (Międzypowiatowy Przegląd Tradycyjnych Kolęd i Pastorałek 1999–2003).

Zespół wiele troski poświęca zapewnieniu ciągłości trwania kultury tradycyjnej w środowisku lokalnym. Wraz z „Jarzębiną” poznają pieśni i koncertują „młodsze córki” – Zespół Dziecięcy „Wisienki”. Śpiewaczki z „Jarzębiny” od lat uczą kocudzkiego stylu śpiewania również poza swoim środowiskiem, np. w Scholi Teatru Węgajty, Scholi Gregoriana Silesiensis, czy sporadycznie na specjalnych warsztatach (głównie Beata Oleszek). W 2006 zespół był współorganizatorem Taboru w Kocudzy – tygodniowej letniej szkoły lubelskiej muzyki tradycyjnej.

Punktem zwrotnym w historii „Jarzębiny” okazało się przedstawienie „łOstatni rózeniec”, które swoją premierę miało w 1995 i zyskało sobie poczesne miejsce w historii ludowego teatru obrzędowego. Wtedy zespół rozpoczął współpracę z ośrodkami muzyki in crudo, zwłaszcza z warszawskim Stowarzyszeniem „Dom Tańca” (koncerty w ramach Sceny Korzenie oraz w cyklu Pozwól mi Twe męki śpiewać i Jest drabina do nieba 1995–2003) a potem także Scholą Teatru Węgajty, gdzie uczestniczył od 1998 w kilku, również międzynarodowych, projektach teatralno-muzycznych, a młoda kocudzka śpiewaczka Beata Oleszek na wiele lat stała się również aktorką i śpiewaczką Scholi. Na Festiwalu Pieśń Naszych Korzeni w Jarosławiu zespół „Jarzębina” śpiewał w pamiętnym wspólnym koncercie z włoskim „Micrologusem”. Uczestniczył również w cyklach koncertów wielkopostnych, m.in. w dominikańskim Wielkopostnym Śpiewaniu w Lublinie, koncertach wielkopostnych Poznańskiego Domu Tańca, czy wrocławskiej Scholi Gregoriana Silesiensis. Śpiew „Jarzębiny” cenił sobie Henryk Mikołaj Górecki. Nagrania zespołu znajdują się we wszystkich najważniejszych archiwach, akademickich, radiowych, w wielu zbiorach prywatnych. Niektóre z nich zostały opublikowane w antologiach muzyki tradycyjnej – wydawnictw In Crudo (trzy płyty) i Muzyka Odnaleziona. Zespół uczestniczył w wielu audycjach radiowych i telewizyjnych, poświęcone są mu trzy filmy dokumentalne zrealizowane dla TVP 2, śpiewaczki potrafiły się odnaleźć również w realizacjach związanych ze sztuką współczesnej (projekt Anny Molskiej „Płaczki”). Wreszcie o „Jarzębinie” powstało kilka prac licencjackich i magisterskich.

Nagrody:
– OFKiŚL w Kazimierzu – trzykrotnie Złota Baszta (2001, 2007, 2011), nagrody w konkursie Duży-Mały OFKiŚL z grupą „Wisienki” (I miejsce 2014)
– Nagroda im. Oskara Kolberga (2003)

Dyskografia:
– Jest Drabina do nieba – pieśni na Wielki Post, In Crudo 1999 (Różaniec o Najsłodszym Imieniu Jezus – fragment, Zawitaj Krzyżu święty, Witaj Matko uwielbiona, Dobranoc głowo święta)
– Beata Oleszek i Maciej Kaziński, łO Matko kocheno – pieśni z Kocudzy, wyd. 6DB, 2007
– Spod niebieskiej góry – muzyka Roztocza, In Crudo 2009 (Po boru chodziła, Ty miesiączku, Dołem, dołem słoneczko idzie)
– Jadąc przez Roztocze, Muzyka Odnaleziona 2009 (Przy zielonej łące)
– Jest drabina do nieba 2 – pieśni żałobne i za dusze zmarłych, In Crudo 2011 (Wierzę w Boga Ojca – z Różańca o Najsłodszym Imieniu Jezus)
– Ko-Ko Euro Spoko, Magic Records, 2012
– Z Kocudzy do Betlejem, Universal 2012, kolędy nagrane z kapelą folkową Drewutnia
– Na wygunie – pieśni z Kocudzy, Konador 2013
– Łoj dolo moja dolo – Jarzębina i Przyjaciele, Powiat Janowski 2015

Filmografia:
1996: – Pejzaże wsi polskiej – klechdy polskie, reż. J. Ostaszkiewicz, TVP2
1997 – Łostatni różeniec, reż. A. Boguszewska, TVP2
1999 – Pośnik, reż. D. Gajewski, TVP2
2010 – Matka Teresa od kotów, reż. Paweł Sala (udział w ścieżce dźwiękowej)
2011 – Płaczki, reż. Anna Molska
2014 – Szlakiem Kolberga – Misia Furtak, reż. Michał Pietrasiewicz, TVP Kultura