Kapela Bździuchów

Franciszek Bździuch „Twardowski”
31.07.1906–26.02.1979
skrzypek

Syn Józefa i Magdaleny Luchowskiej ze Smólska. Ojciec był zamiłowanym śpiewakiem i od początku wspierał zainteresowania muzyczne małego Franciszka – wydłubał mu z jednego kawałka drewna pierwsze skrzypce, które zresztą niewiele ustępowały kupnym. Na nich chłopak rozgrywał pierwsze melodie usłyszane przede wszystkim w karczmie. Od 17 roku życia zapraszano go do kapel grających na weselach, potańcówkach, prządkach, prasówkach tytoniu, obieraczkach, dostał wtedy od ojca skrzypce fabryczne. Po dwuletniej służbie wojskowej powrócił do grania w 1928, trzy lata później ożenił się z Ewą Łokaj. W latach 40-tych sformował swoją kapelę z Bielakiem „Czarnym” na bębnie, Janem Nizio – klarnecistą i Janem Kotwisem – trębaczem. Namówił też do grania na tenorze Tadeusza Tracza i pożyczył mu na zakup instrumentu. Ten ostatni zresztą stał się inicjatorem reaktywowania aleksandrowskiej orkiestry dętej w 1953, w której miejsca też dla siebie znaleźli syn Franciszka – Jan (tenor, tuba, saksofon) oraz jego chrześniak – Grzegorz (klarnet). Szybko dęta wyparła starsze formy kapel. Ale sam Franciszek w dętej nie grał, pozostał wierny brzmieniu kapeli skrzypcowej i na początku lat 60-tych zgodził do grania Jana Bździucha na bębenku. Mimo minimalistycznego składu kapela znalazła dla siebie miejsce w rodzącym się wtedy obiegu imprez folklorystycznych – regionalnych i ogólnopolskich i w latach 70-tych była już jedną z legend muzyki tradycyjnej ze względu na brzmienie, starodawny styl muzykowania i repertuar.

Jan Bździuch „Zarosiak”
05.06.1891–18.07.1981
skrzypek, a później bębnista

Był jedynakiem z małżeństwa Antoniego i Ewy z domu Legieć. Już jako chłopiec interesował się muzyką, pasał krowy i grywał na własnoręcznie wykonanych skrzypeczkach. Uczęszczał do szkoły rosyjskiej, a następnie polskiej w Lipowcu. Razem z przyrodnim bratem (z pierwszego związku matki) Adamem pracował w kuźni, którą następnie prowadził po śmierci brata. Nauczył się też stolarki (ojciec był stolarzem). W 1911 poślubił Mariannę Ostasz z Lipowca Małego. Po kilkunastu latach wybudował dla swojej licznej rodziny (siedmioro dzieci) obszerny dom, który stoi do dziś. Kierował budową drewnianego kościoła w Aleksandrowie III (1932–34), do którego osobiście wykonał żyrandol i jeden z bocznych ołtarzy. Dzięki swojej pracowitości powiększył gospodarstwo do 20 morgów, znajdował też czas by rzeźbić w drewnie (w 1970 zdobył nagrodę za serwis gruszkowy na wystawie sztuki ludowej w  Zamościu), a także grać na skrzypcach na potańcówkach i weselach. Aż do czasu wypadku przy pracach stolarskich. Mimo inwalidztwa nie zrezygnował z grania, zaczął robić bębenki i został bębnistą – partnerem w kapeli Franciszka. W 1969 odtworzył wraz z mieszkańcami Aleksandrowa obrzęd wesela biłgorajskiego.

Kapela Bździuchów w składzie ze słynną śpiewaczką Anną Malec czy śpiewakiem Wojciechem Sołtysem stali się na zawsze jednym z bardziej oryginalnych emblematów Festiwalu w Kazimierzu Dolnym, a dla swojej wsi swego rodzaju ikoną kultury. Pamięć o nich kultywuje powołane w 2002 r. Towarzystwo Krzewienia Kultury Ludowej im. Kapeli Bździuchów w Aleksandrowie. Staraniem Towarzystwa na grobach artystów położono tablice pamiątkowe ufundowane przez społeczność Aleksandrowa.

Dziś do muzyki Bździuchów nawiązuje twórczo prawnuk jednego z nich – młody skrzypek Sławomir Niemiec z Lublina. Utwory z repertuaru Bździuchów grają muzycy nurtu in crudo z miasta.