etnograf muzyczny, skrzypek, kompozytor, taternik
Początkowo gry na fortepianie uczyła go matka. W 1913 roku ukończył średnią szkołę K. Wróblewskiego w Warszawie. Od 1916 roku uczył się gry na skrzypcach u S. Barcewicza oraz teorii i instrumentacji u A. Gużewskiego. W latach 1918-20 służył ochotniczo w wojsku, z którego odszedł uzyskawszy stopień podporucznika rezerwy. W 1928 roku ukończył studia w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie.
Interesował się muzyką góralską, wcześnie zaczął notować jej melodie i teksty. Prowadził badania uczestnicząc w praktyce wykonawczej. Przyjaźnił się ze słynnym zakopiańskim muzykiem Bartkiem Obrochtą, z którym grywał w jego kapeli w charakterze sekundzisty i prymisty. Z podhalańskimi zespołami folklorystycznymi wyjeżdżał za granicę (w 1933 roku do Niemiec, Belgii i Holandii). W 1936 roku odwiedził Wiedeń, gdzie kierowany przez niego zespół zdobył złoty medal i I nagrodę na Międzynarodowym Konkursie Śpiewu, Muzyki i Tańca.
Od 1927 roku Stanisław Mierczyński prowadził w Polskim Radiu audycję o podhalańskim folklorze. Jest autorem dwóch bardzo cennych prac o ludowej kulturze Podhala: Muzyka Podhala – zbioru 101 spisanych przez autora melodii podhalańskich (z ilustracjami Z. Stryjeńskiej i wstępem K. Szymanowskiego) oraz Pieśni Podhala na 2 i 3 równe głosy, zawierająca 101 melodii i 279 tekstów piosenek (dwa teksty autorstwa Kazimierza Przerwy-Tetmajera). Publikacja Muzyka Huculszczyzny została wydana po jego śmierci. Jego dorobek obejmuje również szereg prac i artykułów o podhalańskiej muzyce i muzykach.
W latach 1930-39 pracował w Ministerstwie Rolnictwa i Reformy Rolnej jako radca. W tym czasie wykorzystywał urlopy na stopniowe poszerzanie obszaru badań terenowych na Orawę, Spisz, Bojkowszczyznę i Huculszczyznę (1934-38). W czasie II wojny światowej był w Armii Krajowej w randze porucznika. W latach 1950-51 kierował grupą zbieraczy pieśni i muzyki instrumentalnej na Kielecczyźnie w ramach Ogólnopolskiej Akcji Zbierania Folkloru Muzycznego przy Państwowym Instytucie Sztuki.
Jest autorem kameralnych i chóralnych kompozycji, w których często wykorzystywał podhalańskie motywy (m.in. w Suicie podhalańskiej na małą orkiestrę, Trio góralskim pieśni podhalańskich na instrumenty smyczkowe, trio smyczkowym Na Smytnej hali, tańcu góralskim Na hali, a także w muzyce do widowiska Podhale tańczy (1929) w reż. J. Strachockiego do libretta J. Rytarda i H. Rok-Rytardowej). Wiele utworów zaginęło podczas wojny, a zachowane kompozycje są trudne do zidentyfikowania i schronologizowania. Spuścizna badacza przechowywana jest w bibliotece PWM.
Kompozycje:
Suita podhalańska na mała orkiestrę (przed 1934)
Na Smytnej hali op. 3 na trio smyczkowe
Trio góralskie pieśni podhalańskich na instrumenty smyczkowe
Kujawiak op. 24
Na hali. Taniec góralski
Z Kujaw. Pieśń ludowa na 2 głosy różne
Publikacje:
Muzyka Podhala, Książnica-Atlas, Lwów-Warszawa 1930
Pieśni Podhala na 2 i 3 równe głosy, Wydawnictwo Związku Nauczycielstwa Polskiego, Warszawa 1935
Muzyka Huculszczyzny, wyd. J .Stęszewski, PWM, Kraków 1965
Artykuły:
Muzyka podhalańska, w: „Wierchy” 1932
Zachowujmy rodzimą pieśń i muzykę na wsi, w: „Teatr Ludowy” 1934, nr 3
Bartłomiej Obrochta, w: „Ziemia Podhalańska” 1936 nr 5
Pieśń i muzyka na Podhalu, w: „Poradnik Muzyczny” IV, 1950 nr 9
Bibliografia:
J. Stęszewski Mierczyński Stanisław, w: Encyklopedia Muzyczna PWM, część biograficzna pod red. Elżbiety Dziębowskiej, t. „m”, PWM, Kraków 2000
P. Dahlig Tradycje muzyczne a ich przemiany. Między kulturą ludową, popularną i elitarną Polski międzywojennej, Wydawnictwo Instytutu Sztuki PAN, Warszawa 1998
