Maria Siwiec

Maria Siwiec to jedna z najlepszych śpiewaczek na arenie polskiej muzyki tradycyjnej, najmłodsza spośród członkiń z zespołów ludowych Zakukała Kukawecka (1977–2012) i Gołcunecki (od 2012 roku do dziś). Pamięta dawne zwyczaje, pieśni i najlepszych muzykantów w okolicy. Jest świetną nauczycielką muzyki swojego regionu, nie tylko dla młodych śpiewaków i śpiewaczek, ale również dla instrumentalistów, którzy uczą się od niej między innymi melodii mazurkowych, do których można wyśpiewać przyśpiewki. Wraz z mężem Wacławem uczy również tańca. Zajmuje się rękodziełem: haftowaniem, szydełkowaniem, wyrabianiem palm wielkanocnych, kwiatków z bibuły, wieńców dożynkowych i pająków. Uczyła się tego przy starszych siostrach, ale niektórych wzorów nauczyła się niedawno. Jak mówi: „Czego tu się bać? Przecież wszyscy od kogoś czerpią tę wiedzę, jeden drugiemu przekazuje, i jest to pozytywne”. Zajmuje się też edukacją dzieci ze swojej okolicy. Warsztaty prowadzi na swoim podwórku w drewnianym domu. Ostatnio na cele potańcówek wraz z mężem przeznaczyli przestrzeń garażu.

Od 2012 roku Maria Siwiec prowadzi zespół śpiewaczy Gołcunecki w składzie: Maria Siwiec, Jadwiga Dziedzic, Zofia Kucharczyk, Maria Oracz, Maria Pęzik. Repertuar zespołu jest bardzo szeroki – starodawne pieśni obrzędowe i nabożne, pieśni liryczne, pieśni do zabawy, piosenki dla dzieci. Znają kilkaset przyśpiewek, zwanych w ich regionie wyrywasami – układają również swoje na potrzeby okoliczności. Na uwagę zasługują zarówno barwa ich głosu, rytmika, frazowanie, jak i teksty pieśni, które wykonują.

Maria Siwiec jest najmłodszą z rodzeństwa. Gdy miała siedem lat, starsze siostry: Krystyna, Józefa i Helena uczyły ją tradycyjnych prac manualnych, np. strojenia choinki, klejenia łańcuchów, aniołków z bibuły itd. Wspomina: „Moje siostry były bardzo zdolne”. Także śpiewaniem „zaraziła się” w domu. Śpiewu tradycyjnego uczyła się od babci Antoniny Osińskiej i ojca Czesława Kietlińskiego. Maria była późnym dzieckiem – do jej starszych sióstr przychodzili kawalerowie i często odbywały się u nich w domu zabawy albo wspólnie chodzili do innych. Siwiec wspomina: „Jak tam się naschodziło, to powyrzucały trochę tych niepotrzebnych mebli, muzykanta przywiezły z Przystałowic i juz jest muzyka!”. Jej siostra powiedziała jej kiedyś: „Ty to nasiunkłaś tą muzyką, bo tak cię te chłopoki nosiły na ryncach, jak byłaś mało”.

Siwiec wspomina, że na jej weselu „jeszcze muzykanty grały”. Trzy razy była za starszą druhną na weselu. Pierwszy raz wystąpiła na weselu, gdy była w ósmej klasie. „A to jechały muzykanty drogum, to jo nie roz we śnie to spałam i słuchałam tej muzyki, to jo słysałam te melodie, jak kto śpiewoł, jak une grały. Lubiałam od małego tę muzykę ludową. To mnie tak coś trzymało przy zyciu. Później, jak ta muzyka juz tak trochę umierała, to tutej te kobiety zaczęły działać, i tak cały czas w tych śpiewach, do dzisiaj. Jo to mówie, że to było moje drugie życie”. Znajdowała czas na ten śpiew, który dawał jej wytchnienie i radość w trudnym czasie pracy na gospodarce, handlu, prowadzenia domu i wychowywaniu czwórki dzieci. Mówi: „Bardzo to kochałam. Jak weszłam na scyne, to jo żyłam, bym frunęła do nieba. Bardzo kochałam te muzyke i kochom. Te obery jak muzykanty zacną grać, to som w swoim żywiole. No i to już chyba tak pozostanie. […] Nieroz ktoś tam jechoł i śpiewoł drogum albo jak sło się z pola. Kiedyś nie było tych ciungników, teraz to tylko hałasujom te maszyny. Kiedyś było cicho, tak nad tym wiecorem – to jak puściły te panny te głosy, to leciało tak, ze nie wim. Ludzie lubiały te śpiewy”.

 

Po weselu Siwców, czyli pod koniec lat 70. zeszłego stulecia, powoli wchodziło disco polo, a „jak ludzie usłysały te organy, te zespoły, to muzyka ludowa w niepamięć poszła, bo już każdy na wesele wynajmował te inne zespoły, a ludowe nie”.

Pani Maria wspomina działalność Koła Gospodyń Wiejskich. Organizowało ono w świetlicy i w remizie zabawy i przedstawienia. Zapraszano muzykantów, przyłączali się strażacy, którzy sprzedawali orzeźwiające napoje. Jednym z powodów organizowania tych spotkań było zbieranie środków finansowych na wsparcie budowy nowej szkoły. KGW i zespół śpiewaczy Zakukała Kukawecka powstały z inicjatywy Franciszki Siwiec (stryjnej męża Marii). Kiedy zespół zaczął robić teatry obrzędowe, to potrzebowano muzykanta. Śpiewaczki zaprosiły do współpracy Jana Gacę, który w tamtym czasie nie grywał i nie miał skrzypiec. Zgodził się i wielokrotnie towarzyszył śpiewaczkom podczas rozmaitych występów, aż do śmierci w 2013 roku. Maria Siwiec wspomina również, że potrzeba przygrywania śpiewaczkom była okazją do zaktywizowania skrzypka Jana Kmity z Przystałowic Małych.

Poza występami na scenie Siwiec wspomina schodzenie się „na roboty”, na wspólne śpiewanie do późnych godzin nocnych, przy majówkach czy spotkaniach z młodymi.

Pierwszymi pasjonatami z miasta, którzy przyjechali do Gałek za muzyką tradycyjną, byli Remek Mazur-Hanaj i Adam Strug. Do tego spotkania doszło około 1995 roku. Mazur-Hanaj zapraszał zespół Zakukała Kukułecka do Warszawy na wydarzenia śpiewacze organizowane przez Warszawski Dom Tańca. Spotkanie w tamtym czasie z Januszem Prusinowskim zaowocowało przyjaźnią i stałą współpracą artystyczną. Śpiewaczki z Gałek czynnie uczestniczyły jako mistrzynie w wydarzeniach „Serce Dzwonu. Wędrówka śladami studziańskich cudów” (lata 2007–2011), które zainicjowali uczniowie Jana Gacy: Maciej Żurek i Ewa Grochowska. Uczestniczyli w nich młodzi miłośnicy muzyki tradycyjnej z całego kraju.

Pograjka w Gałkach k. Rusinowa w ramach projektu „Serce Dzwonu” realizowanego przez Stowarzyszenie „Tratwa” z Olsztyna. 2010

 

Maria Siwiec ma wielu uczniów. Uważa, że ucząc, oddała dużo serca i jest bardzo zadowolona, że młodzi nauczyli się tak pięknie grać. Ważne jest dla niej to, żeby młodzi pamiętali, od kogo tę muzykę przejęli, i żeby nie zapominali o starszych artystach. Pani Maria w nauczaniu zwraca uwagę na wszystko. Uważa, że na scenie trzeba się uśmiechać, a w tańcu nie można być ponurym. Jej rada dla młodych ludzi, którzy chcą grać i śpiewać, to „żeby one te muzyke nie kaleczyły, nie przekształcały na innum, tylko żeby ją kontynuowały tak, jak my ich tutaj naucyły. Moze se dodać ozdobnik, to nie jestem przeciwno, ale jak przerobio takum pinknum muzyke na jakąś, to jo jestem choro. Bo powinien od siebie sobie po prostu, jak mo zdolności jakieś tam, to niech sobie wymyśli takum muzyke innum, jakumś jum nazwie, ale nie muzyke ludowum, pinknum tak kaleczyć! Jo wszystkich tych młodych bardzo proszę o to, żeby tak jak muzykanty nasze im to przekazały, żeby to kontynuowały, żeby nie przekształcały tyj kultury, tylko żeby to przechodziło z pokolenia na pokolenie prawdziwe, tak jak my ich nauczyli”.

Siwiec również sama układa teksty przyśpiewek i piosenek oraz melodie. Dużo melodii ozdabia według własnego talentu, chciałaby zawsze coś zrobić w melodii, żeby była „fajniejsza”.

Maria Siwiec jest nauczycielką śpiewu i tradycji, ale sama ma również atencję do swoich mistrzyń: „Panie moje też były fajne babki, też mnie dużo nauczyły. To były starsze osoby. Byłam młodo dziewczyna, jak dołączyłam do tego zespołu, a ze mnie chciały tyz jesce i mnie nie omijały, w pierwszym rzyndzie stołam, trzeba też im kiedyś podzinkować za to”.
Siwiec wspomina, jak duży wpływ miały śpiewaczki na muzykę. Na przykład poprzypominały muzykantom wiele melodii, „bo pozapuminało się”. „My tam śpiewali, ta Mańka też przecież tam wyrobi tak te melodie, to one sie jesce ucyły, a same też se ogrywały, jak umiały, bo przeciez miały takie zdolności, że nie wim. Całe życie człowiek się chyba ucy tych ozdobników. Jo mówie, ze tak: muzykę to musis dopieścić jak kobitę, dopiero ona mo urok. Tak jum dołechtać. Niektóry tak robi iiich tak na tych skrzypkach, jak jo to lubie! Tak samo jak ni mo zdolności niektóry, to on nie zrobi tego, tylko gro se prosto. Jo tez sie nie bede mundrzyć, bo sama nie umiem grać (śmiech). Nigdy mnie to nie krynciało, ale może jakby wceśnij, to może by się nauczyła jakum melodie. Ale nie załuje, inne muzykanty sum”. Najważniejsze dla niej „to jest se po prostu pośpiewać, mieć dużo przyjaciół, być otwartym na ludzi, mieć tu w dumu takich fajnych, młodych ludzi”.

Maria Siwiec jest bardzo aktywna artystycznie. W 2014 roku była stypendystką Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego i z pomocą swojej uczennicy Marizy Nawrockiej z Warszawy przeprowadziła szereg warsztatów i spotkań śpiewaczych. Bierze udział w koncertach i potańcówkach, prowadzi spotkania śpiewacze i uczy na warsztatach zarówno podczas kameralnych wydarzeń (Wiejskie Kluby Tańca, Ambasada Muzyki Tradycyjnej w Warszawie, spotkania w Buczku), jak i na dużych festiwalach (np. Wszystkie Mazurki Świata, Tabory Domu Tańca) w całej Polsce i za granicą. Współpracuje z Kompanią Janusza Prusinowskiego i innymi muzykantami nowego pokolenia.

Warsztaty śpiewu podczas festiwalu Wszystkie Mazurki Świata prowadzą śpiewaczki z Gałek i Jan Gaca. Warszawa 2010

 

Przeglądy folklorystyczne na stałe wpisały się w jej kalendarz roczny (np. Ogólnopolski Festiwal Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym, Dni Kolberga w Przysusze czy Konkurs Kapel i Śpiewaków Ludowych Regionów Nadwiślańskich „Powiślaki” w Maciejowicach). Szczególnie lubi przegląd w Przysusze, bo „tam dużo się dzieje, w parku gra dużo muzykantów i zawsze się tam dużo śpiewa”. Siwiec wspomina, że dawniej ze śpiewaczkami i muzykantami robili przedstawienia weselne w Muzeum Wsi Radomskiej. Na tej muzyce się nie zarabiało, ale jechało się tam, żeby sobie pośpiewać. Maria Siwiec uważa, że miała wielu fanów, zawsze się „utańcowała, a ile butów pozdzierała!”.

Zespół Gołcunecki, kapela Adama Tarnowskiego i braci Pańczaków wykonują oberki ciągłe z przyśpiewkami. Festiwalu Wszystkie Mazurki Świata, Warszawa 2019

Maria Siwiec w cyklu edukacyjnym Janusza Prusinowskiego W sieci Mazurka, odc. 5 – śpiewanie wyrywasów i granie ze śpiewu. VIII 2020

Kapele/zespoły:
od 2012 – zespół śpiewaczy Gołcunecki
1977–2012 – zespół śpiewaczy Zakukała Kukułecka

Współpraca:
– z muzykantami ze swojej okolicy: Józefem Zarasiem i Józefem Porczkiem, Janem i Piotrem Gacą, Janem Kmitą, Czesławem i Józefem Pańczakami
– z muzykantami z miasta: Kompanią Janusza Prusinowskiego, Kapelą Niwińskich, Katarzyną Zedel i innymi.

Nagrody:
2018 – I nagroda w kategorii solistów śpiewaków podczas Ogólnopolskiego Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym
2015 – Nagroda im. Oskara Kolberga w kategorii I: „Muzyka: śpiewaczka, tancerka”
2014 – stypendystka Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
2014 – I nagroda na XV Mazowieckim Przeglądzie Folkloru w ramach 55. Dni Kolbergowskich w Przysusze (zespół Gołcunecki)
2013 – nagroda główna Złota Baszta w kategorii zespołów śpiewaczych podczas 47. Ogólnopolskiego Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym nad Wisłą (zespół Gołcunecki)
2012 – nagroda główna Złote Basy dla solistki na Przeglądzie Kapel i Śpiewaków Ludowych Regionów Nadwiślańskich „Powiślaki”
2012 – I nagroda w Ogólnopolskim Konkursie Tradycyjnego Tańca Ludowego w Rzeszowie (grupa tancerzy z Gałek)
2004 – nagroda im. Oskara Kolberga (zespół Zakukała Kukułecka)
2000 – I nagroda podczas Ogólnopolskiego Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym nad Wisłą (zespół Zakukała Kukułecka)
1996 – nagroda główna Taneczny Krąg w Ogólnopolskim Konkursie Tradycyjnego Tańca Ludowego w Rzeszowie (grupa tancerzy z Gałek)
1992 – I nagroda w Ogólnopolskim Konkursie Tradycyjnego Tańca Ludowego w Rzeszowie (grupa tancerzy z Gałek)
1983 – III nagroda podczas Ogólnopolskiego Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym nad Wisłą (zespół Zakukała Kukułecka)

Dyskografia:
2017 – Maria Siwiec. Śpiewaczka z Gałek Rusinowskich, Stowarzyszenie Akademia Łucznica, z inicjatywy Mateusza Niwińskiego, we współpracy i ze środków Samorządu Województwa Mazowieckiego, drugie wydanie, wydawnictwo Muzyka Odnaleziona
2009 – Muzyka Źródeł vol. 27. Wokół dziecka. Kołysanki i pieśni dziecięce, Polskie Radio / RCKL, PRCD 1302 (utwór 23: Uśnij, ze my uśnij, utwór 47: Gąski do domu (zabawa dziecięca), nagrania Gałki 2009
2008 – Mazurki, Janusz Prusinowski Trio, Wydawnictwo Słuchaj Uchem (utwór 2: przyśpiewki)
1997 – Muzyka Źródeł vol. 4. Małopolska Północna, Polskie Radio / RCKL, PRCD 153 (utwór 6 – Szeroki liść na jaworze, zespół śpiewaczy z Gałek Rusinowskich, nagranie1984, Kazimierz Dolny)

Filmografia:
2020 – Magnezja, reż. Maciej Bochniak
2016 – Granie do nieba. Skrzypkowie Radomszczyzny, Dzika Muzyka, odc. 3, Telewizja Polska S.A.
2014 – Gaba Kulka / Maria Siwiec – Szlakiem Kolberga, reż. Grzegorz Jankowski, Elżbieta Rottermund

Archiwa:
soundcloud.com/muzykaodnaleziona/sets/maria-siwiec
soundcloud.com/mar_iza/tracks

Strona:
facebook.com/siwcowa

Linki:
X 2020 – przyśpiewki weselne śpiewa Maria Siwiec, nagranie w Gałkach Andrzeja Bieńkowskiego / Muzyka Odnaleziona:
youtube.com/watch?v=c5eDXhHmQJk
VIII 2020 – Maria Siwiec, śpiewanie wyrywasów i granie ze śpiewu, W sieci mazurka, odc. 5, cykl edukacyjny Janusza Prusinowskiego:
youtube.com/watch?v=TQIkzfr2UkE
2020 – artykuł i audycja w Kiermaszu pod kogutkiem, RCKL / Polskie Radio:
polskieradio.pl/377/8730/Artykul/2526564,Maria-Siwiec-spiew-dodaje-mi-zdrowia
2019 – zespół Gołcunecki, kapela Adama Tarnowskiego i braci Pańczaków, oberki ciągłe z przyśpiewkami, nagranie wideo z festiwalu Wszystkie Mazurki Świata w Warszawie:
vimeo.com/433377289
2019 – Pieśń Jak ja sobie uważuje, mój Jezu, śpiewa Maria Siwiec z Marizą Nawrocką i Katarzyną Zedel podczas koncertu pasyjnego O Jezu Nazarański w Muzeum Archidiecezji Warszawskiej:
youtube.com/watch?v=PvqUQ4cCjOM
2019 – audycja radiowa Kulturalne skarby naszej ziemi na antenie radomskiego Radia Plus:
radioplus.com.pl/audycje-radiowe/42051-golcunecki
2017 – koncert Muzyka Źródeł – Gołcunecki, Stanisław Głaz i goście podczas 20. Festiwalu Folkowego Polskiego Radia Nowa Tradycja:
youtube.com/watch?v=zWt1EXwyOv8&feature=emb_logo
polskieradio.pl/377/7672/Artykul/2284995,Golcunecki
2017 – Gołcunecki śpiewają przyśpiewki oczepinowe w Gostomii, przygrywa kapela w składzie: Adam Tarnowski, Czesław Pańczak i Józef Pańczak, podczas Młynu Harmonistów / Wesela zorganizowanego przez Andrzeja i Małgorzatę Bieńkowskich / Muzyka Odnaleziona:
youtube.com/watch?v=FXTwGb9GnOw
2016 – Granie do nieba. Skrzypkowie Radomszczyzny, Dzika Muzyka, odc. 3, Telewizja Polska S.A.: muzykotekaszkolna.pl/multimedia/filmy-o-muzyce/dzika-muzyka-3
2016 – występ Gołcunecek w Gostomii z kapelą w składzie: Jan Kmita, Andrzej Malik, Józef Kamiński podczas Młynu Harmonistów, zorganizowanego przez Andrzeja i Małgorzatę Bieńkowskich / Muzyka Odnaleziona:
youtube.com/watch?v=A6F4_tyjBpA
2016 – koncert RE:TRADYCJA, Gaba Kulka i Maria Siwiec z Gałek Rusinowskich, Jarmark Jagielloński w Lublinie:
youtube.com/watch?v=RooIJm83I_w
2016 – relacja z warsztatów „Wolny styl przyśpiewkowy po radomsku: Maria Siwiec”, zorganizowanych przez Ambasadę Muzyki Tradycyjnej w Warszawie:
youtube.com/watch?v=1-gDBeqRm1s
2015 – Maria Siwiec i przyjaciele, mazurki z przyśpiewkami, występ podczas wręczenia Nagrody im. O. Kolberga, Warszawa 2015, nagranie Piotra Baczewskiego / Muzyka Zakorzeniona:
youtube.com/watch?v=_JQnh-TwL2c
2015 – Nagroda im. Oskara Kolberga w kategorii I: „Twórczość plastyczna, zdobnictwo, rękodzieło i rzemiosło ludowe, folklor muzyczno-taneczny”:
nagrodakolberg.pl/laureaci-maria_siwiec
2014 – Gaba Kulka i Maria Siwiec w filmie z serii Szlakiem Kolberga:
vod.tvp.pl/video/szlakiem-kolberga,gaba-kulka,17057414
2014 – Maria Siwiec z kapelą Kowalskiego w Warszawie na Solcu, 26 lipca 2014 r.:
www.youtube.com/watch?v=oWpg0qwZ0V0
2014 – Pielarecka w wykonaniu Gołcunecek, nagranie wideo Piotra Baczewskiego / Muzyka Zakorzeniona:
youtube.com/watch?v=60H7UhpEXBg
2013 – Maria Siwiec z uczniami i muzykantami, nagranie wideo zabawy w Wygnanowie Piotra Baczewskiego / Muzyka Zakorzeniona:
youtube.com/watch?v=kfDCu2SkK6Y
2012 – Maria Siwiec (śpiew) i Jan Kmita (skrzypce), fragment nagrania z warsztatów mazurków kajockich na festiwalu Rozstaje w Krakowie:
youtube.com/watch?v=dCMw0yKI_gI
2010 – pograjka w Gałkach k. Rusinowa, projekt „Serce Dzwonu” Stowarzyszenia Tratwa z Olsztyna:
youtube.com/watch?v=j8MEfC2z0JA
2010 – warsztaty śpiewu podczas festiwalu Wszystkie Mazurki Świata, prowadzą śpiewaczki z Gałek i Jan Gaca:
youtube.com/watch?v=VU_xJ_vqNp0
youtube.com/watch?v=OGQPkkJWz40
2010 – śpiewaczki z Gałek i Janusz Prusinowski Trio, koncert podczas festiwalu Wszystkie Mazurki Świata:
youtube.com/watch?v=xlLC8ktvkp4
2009 – Maria Siwiec, Maria Pęzik i Jan Kmita (skrzypce), występ podczas Przeglądu Kapel i Śpiewaków Ludowych Regionów Nadwiślańskich „Powiślaki”:
youtube.com/watch?v=Q5S2KoaEhcI

Artykuł powstał w roku 2020 w ramach zadania „MuzykaTradycyjna.pl” realizowanego przez Forum Muzyki Tradycyjnej we współpracy z Instytutem Muzyki i Tańca – Pracownią Muzyki Tradycyjnej