Leokadia Nitychoruk, z domu Jańczuk, 1922-2009
śpiewaczka, bębnistka, tkaczka
Walerian Nitychoruk 1922-2006
muzykant, harmonista
Leokadia Jańczuk urodziła się w Wólce Polinowskiej, w której przeżyła całe swoje życie. Śpiewać nauczyła się w domu. W 1944 r. wyszła za mąż za kawalera ze swojej wsi Waleriana Nitychoruka, razem prowadzili gospodarstwo rolne, ale mąż także potrafił grać na harmonii i miał swoją kapelę. Kiedyś zachorował bębnista, Leokadia go zastąpiła i tak już zostało. Często grywali razem, a od 1973, kiedy wystąpili na Festiwalu w Kazimierzu, stali się znani także poza regionem. Muzykowali publicznie do końca, jeszcze kiedy mieli ponad 80 lat. Państwo Nitychorukowie dochowali się sześciorga dzieci, które odziedziczyły po nich talenty muzyczne.
Leokadia była bardzo aktywną osobą, kultywowała tradycje swojej okolicy nie tylko śpiewem, posiadła charakterystyczne dla regionu umiejętności tkackie, przędła i wykonywała na krosnach pasiaste i wielonicielnicowe tkaniny oraz chodniki. Z lnu wyrabiała płótno na koszule, spodnie, bieliznę, obrusy, ręczniki, pościel, fartuszki. Te ostatnie ozdabiała pięknym, kolorowym ornamentem, haftem ręcznie wykonanym na warsztacie tkackim, zwanym „pereborem”. Zdobiły nim też bluzki. Tkała materiały na spódnice. Z konopi, kłaków lnianych – płachty, worki, sienniki… Z wełny samodział na ubrania męskie i kolorowe dywany: „pasiaki”, „krakowskie”, „łowieckie”, „tęczowe”. Bardzo ciekawe kompozycje roślinne, geometryczne i zwierzęce osiągała tkając dwukolorowe dywany „prątkowe”. [Ada Radzikowska]
Wypiekała także korowaje weselne, kultywowała zwyczaje związane z tzw. babskim weselem, czyli przygotowywaniem i pieczeniem korowaja – obrzędowego ciasta weselnego. Przywróciła do życia wiele dawnych obrzędów, zasłużyła się w niespotykanym dotychczas stopniu dla kultury ludowej Południowego Podlasia. [Teresa Bartosiewicz]
Wypiekała także korowaje weselne, kultywowała zwyczaje związane z tzw. babskim weselem, czyli przygotowywaniem i pieczeniem korowaja – obrzędowego ciasta weselnego. Przywróciła do życia wiele dawnych obrzędów, zasłużyła się w niespotykanym dotychczas stopniu dla kultury ludowej Południowego Podlasia. [Teresa Bartosiewicz]
Prowadziła zespół śpiewaczy w Wólce Polinowskiej, który wystawiał również widowiska teatralne oparte na miejscowych obrzędach i zwyczajach, najbardziej znane przedstawienia w karierze zespołu to „Korowaj”, prezentowany m.in. w Warszawie w ramach projektu Teatr Wsi Polskiej oraz „Kołatucha” (przedstawienie oparte na zwyczajach związanych z lnem). Jej dom i gospodarstwo rolne znajdowały się blisko lasu i nie łatwo było tam dotrzeć, lecz mimo tego zawsze można było na nią liczyć.
Jako śpiewaczka występowała zarówno z zespołem jak i solo, zdobywając uznanie i wiele nagród. W repertuarze miała charakterystyczne dla nadbużańskiego pogranicza pieśni weselne, korowajowe, także zalotne i miłosne, chrzcinowe, dożynkowe oraz kolędy.
Na festiwale takie jak kazimierski jeździli zawsze z mężem Walerianem, robiąc furorę swoim widowiskowym muzykowaniem w małżeńskim duecie. Gdy tych dwoje muzykantów wchodzi na scenę lub zaczyna grać w jakimkolwiek innym miejscu przyciąga do siebie ludzi jakąś magiczną siłą. Emanuje z nich ogromny witalizm, pogoda ducha. [Ada Radzikowska] Wielu osobom, które widziały kapelę, pozostał na pewno w pamięci widok grającej Leokadii, która dwoma rękami uderzała drewnianą pałką w talerze i jeszcze nogą stukała w bok bębna. Leokadia zachęciła do gry Zdzisława Marczuka z Zakalinek – jedynego w okolicy skrzypka, dziś szeroko znanego. Uczyła śpiewać młode dziewczęta, przyjeżdżała z uczennicami do Kazimierza na konkurs „Duży-Mały”.
Bibliografia:
2011 – Mieczysław Szulak: Nad mogiłą Leokadii Nitychoruk 2 grudnia 2009, strona Gminnego Centrum Kultury w Konstantynowie
2011 – spis notek prasowych oraz dyplomów Leokadii i Waleriana Nitychoruków, strona Gminnego Centrum Kultury w Konnstantynowie
2010 – Teresa Bartosiewicz: Nitychoruk Leokadia 1922-2009, strona Gminnego Centrum Kultury w Konstantynowie
2003 – Jan Adamowski: Śpiewanejki moje, Lublin
1995 – Lodzia i Walerek, „Słowo Podlasia” z 12-18 grudnia 1995 r. Nr 50/1995 r.
1988 – Ada Radzikowska: No Walerek! Graj!, „Biuletyn kulturalny” nr 2(5)/88, strona Gminnego Centrum Kultury w Konnstantynowie
Nagrody:
1990 – Ogólnopolski Konkurs Tradycyjnych Tańców w Rzeszowie – nagroda specjalna
1984 – nagroda Ministra Kultury i Sztuki
1973 – OFKiŚL w Kazimierzu Dolnym – nagroda specjalna
Dyskografia:
2006 – Od narodzin do śmierci, z serii „Muzyka źródeł” nr 23, Polskie Radio RCKL, oprac. Maria Baliszewska i Anna Borucka-Szotkowska
1997 – Suwalskie/Podlasie, z serii „Muzyka Źródeł” nr 9, Polskie Radio RCKL, oprac. Maria Baliszewska i Anna Szewczuk-Czech
