śpiewaczka
Urodziła się w Szlatynie, gm. Jarczów koło Tomaszowa Lubelskiego, z domu Karwańska, zamieszkała we wsi Łubcze i wyszła za mąż za Władysława Rachańskiego. Ukończyła siedem klas szkoły podstawowej, pracowała we własnym gospodarstwie rolnym. W czasie wojny prowadziła je sama, gdyż mąż dostał się do niewoli, powrócił dopiero po wyzwoleniu. Na dodatek w 1944 gospodarstwo Rachańskich, razem z całą wsią, spłonęło w trakcie walk z UPA.
Od młodości dużo śpiewała uczestnicząc na wiejskich zabawach i weselach, uroczystościach, obrzędach i zwyczajach dorocznych. Zawsze śpiewałam z mamą swoją. Wieczorami schodziliśmy się pod dom lub na drogę i śpiewaliśmy. Głos nasz leciał daleko. Obdarzona była niezwykłą pamięcią i talentem. Potrafiła odtwarzać całe wesela, odśpiewać strofki najdawniej szych pieśni i przyśpiewek. W jej repertuarze znajdowały się najstarsze kolędy, pieśni weselne, dożynkowe, sobótkowe, zalotne, miłosne, żartobliwe, pieśni dotyczące pracy w polu, pieśni pasterskie, śpiewy wiosenne związane z taratoną (obchodzeniem cerkwi). Te najdawniejsze utrzymane w archaicznych skalach – zdaniem etnomuzykologów – należą do najcenniejszych zabytków naszej muzycznej kultury ludowej. „Charakteryzują się specyficznymi cechami i manierami wykonawczymi jak np. swobodą metryczną, improwizacją, swobodnym przenoszeniem akcentów rytmicznych i nade wszystko bardzo rozwiniętą melizmatyką”. Śpiewała zarówno repertuar polski jak i ukraiński. Dla etnografów ponadto była nieocenioną informatorką w zakresie wierzeń i wiedzy ludowej.
W początkach lat siedemdziesiątych Joanna Rachańska wystąpiła po raz pierwszy na scenie podczas „Dni Miejscowości” w Suścu. W latach 1973-1995, dziewięciokrotnie uczestniczyła w Festiwalach Kazimierzowskich zdobywając za każdym razem nagrody i wyróżnienia. Była członkiem zespołu śpiewaczego „Złote kłosy” w Łubczu.
Bibliografia:
2005 – Jan Adamowski: Śpiewanejki moje, Lublin
1992 – Jan Adamowski: Wierzenia i zwyczaje polsko-ruskiego pogranicza, „Twórczość ludowa” nr 3-4
1988 – Jan Adamowski: W polu lipejka, Zamość
1986 – red. Jerzy Bartmiński i Czesław Hernas: Kolędowanie na Lubelszczyźnie, Wrocław
Dyskografia:
2012 – Lubelskie. Polska pieśń i muzyka ludowa. Źródła i materiały, red. Jerzy Bartmiński, cz. 1-5, Lublin 2011, 27 utworów na 6 płytach dołączonych do wydawnictwa
2009 – Wokół dziecka, z serii Muzyka źródeł, Polskie Radio RCKL
2006 – Od narodzin do śmierci z serii Muzyka źródeł, Polskie Radio RCKL
1997 – Lubelskie z serii Muzyka Źródeł nr 3, Polskie Radio RCKL
1993 – Pologne: Chansons et danses populaires – Poland: Folk Songs and Dances, VDE (1 pieśń)
1980 – Polskie kapele ludowe, Pronit 0023, 1980 (A ktoż moje kosy rozpleci, Oj kołysz mi się kołysz), Pronit 0022, 1980 (Posadziłam kukurydzę)
Archiwa:
Zbiory Fonograficzne IS PAN, Polskie Radio RCKL, Radio Lublin, Muzeum Wsi Lubelskiej, UMCS w Lublinie
