animator kultury, badacz kultury tradycyjnej, praktyk śpiewu tradycyjnego
Jan Bernad urodził się w 1955 roku w miasteczku Skałat, które po II wojnie światowej znalazło się w radzieckiej Ukrainie. W 1956 roku rodzina zdecydowała się wyjechać do Polski, na tzw. ziemie odzyskane, osiedlając się w Zgorzelcu. Jan Bernad uczęszczał tam do szkoły muzycznej i ukończył ją w klasie gitary. W połowie lat siedemdziesiątych Bernad został zaproszony do działań Jerzego Grotowskiego, który w tym czasie we Wrocławiu prowadził Teatr Laboratorium. Znalazł się tam w grupie Stanisława Ścierskiego i brał czynny udział w działaniach Teatru w latach 1974-77 przy realizacji projektów parateatralnych.
W 1977 r. znalazł się w pierwszym składzie Teatru „Gardzienice” gdzie pracował do 1983 jako aktor i muzyk. W latach 1983-1990 roku podejmował różnorodne działania muzyczne i teatralne we wschodniej Polsce. W 1984 nawiązał kontakt z lubelską wspólnotą prawosławną. Śpiewając w chórze cerkiewnym doprowadził do współpracy między chórem KUL z parafialnym chórem prawosławnym.
Jan Bernad jest inicjatorem powołania w 1991r. Fundacji na rzecz badań nad muzyką ludową i sakralną Kresów „Muzyka Kresów” w Lublinie oraz autorem wszystkich realizowanych przez nią programów. Fundacja zorganizowała ok. 20 konferencji naukowych, setki koncertów, międzynarodowe festiwale: „Muzyka utracona” w Krakowie w latach 2005-2007 i w Lublinie „Najstarsze Pieśni Europy” od 1999 r., badania terenowe z udziałem uczonych z Polski i zagranicy, programy edukacyjne dla dzieci i młodzieży. Obecnie zasiada w Radzie Fundacji „Muzyka Kresów”.
Odrzucając podział na kulturę wysoką i kulturę niską, Bernad zaproponował w zamian badania laboratoryjne nad technikami śpiewu i programy edukacyjne wskazujące na wieloaspektowy potencjał tkwiący w starych wiejskich tradycjach muzycznych. Wypracowane metody pracy nad głosem, pozwoliły przy rekonstrukcji polskich pieśni tradycyjnych na maksymalne zbliżenie się do oryginału. Prace te, konsultowane z ośrodkami m.in. w Moskwie, Kijowe i Wilnie stały się podwaliną powstania w 1998 r Międzynarodowej Szkoły Muzyki Tradycyjnej, w której prowadzone są zajęcia teoretyczne jak i praktyczne w zakresie śpiewu tradycyjnego, tradycyjnej muzyki instrumentalnej i tańców tradycyjnych. W ciągu 17 lat istnienia Szkoły zajęcia prowadzone były w Lublinie ale też m.in. w Warszawie, Wrocławiu, Krakowie, Poznaniu, Toruniu, Olsztynie, Białymstoku i w których wzięło udział ok. 1800 uczestników.
O uniwersalnych wartościach tych metod świadczy również fakt, że znajdują one zastosowanie w pracy teatralnej, co potwierdziły zajęcia prowadzone z aktorami przy inscenizacjach sztuk T. Słobodzianka, między innymi: „Proroka Ilji” w reżyserii M. Grabowskiego w Teatrze Nowym w Łodzi oraz „Cara Mikołaja” w reżyserii R. Brzyka w Narodowym Starym Teatrze w Krakowie. Odpowiadał także za opracowanie muzyczne między innymi spektaklu „Homo Polonicus” Krystiana Piwowarskiego w reżyserii J. Opryńskiego i W. Mazurkiewicza w Teatrze Provisorium w Lublinie. Bernad jest także autorem spektakli „Pieśni polskie” i „Trzy dźwięki”, którego muzyka bliższa jest muzyce współczesnej.
Zainicjował ponadto współpracę między artystami wykonującymi muzykę tradycyjną, a kompozytorami muzyki współczesnej i artystami jazzowymi. Efektem tego był m.in. projekt Pieśni polskie prezentowany w 2006 roku na 49. Międzynarodowym Festiwalu Muzyki Współczesnej Warszawska Jesień z udziałem Zespołu Międzynarodowej Szkoły Muzyki Tradycyjnej pod jego kierunkiem oraz m.in. Krzysztofa Knittla, Tadeusza Wieleckiego, Jacka Kochana, Jerzego Kornowicza i innych.
Jest również inicjatorem dyskusji, która objęła środowiska naukowców i twórców polskich pod hasłem: ”Czy Polacy potrzebują tradycji”. Zapis dyskusji w formie publikacji został wydany w formie książkowej w 2005 roku.
W 2008 r. z inicjatywy Jana Bernada powstał w Lublinie Ośrodek Międzykulturowych Inicjatyw Twórczych „Rozdroża”, w którym objął funkcję Dyrektora Artystyczno-Programowego. Jednym z pierwszych projektów Ośrodka był zorganizowany w maju 2009 r. Festiwal Tradycji i Awangardy Muzycznej KODY, który wyrastał bezpośrednio z jego wcześniejszych doświadczeń łączenia muzyki tradycyjnej z muzyką współczesną w latach 2006-2008. Na zamówienie festiwalu powstały takie projekty jak „Kołysanki polskie” z Tomaszem Stańko (2009), „Wspólna energia” z udziałem skrzypków ludowych oraz „Phonos ek Mechanes” Cezarego Duchnowskiego i Zespołu Małe instrumenty (2009), „Gorzkie żale” Aleksandra Kościówa na oktet wiolonczelowy i śpiew tradycyjny (2010), „Krzyki” Tadeusza Wieleckiego z udziałem Orkiestry Muzyki Nowej, Anastazji Bernad i Klaudii Niemkiewicz (2011), „W świetle zielonego słońca” Jagody Szmytki, z udziałem Kwartludium oraz Zespołu Międzynarodowej Szkoły Muzyki Tradycyjnej (2011), „Nieskończona” z udziałem pianistki jazzowej Joanny Dudy, kontrabasisty Łukasza Borowieckiego i skrzypaczki grającej muzykę tradycyjną Ewy Grochowskiej (2011), „Ona i oni” z udziałem czeskiej artystki Ivy Bittovej oraz Leszka Możdżera i Jacka Kochana (2011).
Nagrody i wyróżnienia:
– 1993 – laureat nagrody Polculu – Niezależnej Fundacji Popierania Kultury Polskiej
– 1999 – wyróżnienie tytułem „Artysta Roku 1999” w plebiscycie czytelników „Gazety Wyborczej” w Lublinie za zorganizowanie Międzynarodowego Festiwalu „Najstarsze Pieśni Europy”
– 2002 – nagroda Fundacji Pro Publico Bono w kategorii „inicjatywy na rzecz kultury i dziedzictwa narodowego” za powołanie Ośrodka Badań Muzykologicznych i Kulturowych Europy Środkowo-Wschodniej
– 2006 – nagroda główna Fundacji Pro Publico Bono za powołanie Fundacji „Muzyka Kresów”
– 2012 – Krzyż Kawalerski Odrodzenia Polski za wybitne zasługi w promowaniu i upowszechnianiu kultury muzycznej, za działalność na rzecz zachowania dziedzictwa kulturowego
– 2012 – brązowy medal Gloria Artis Zasłużony Kulturze, za wkład w nowe odczytanie polskiej muzyki tradycyjnej
Zobacz:
Ośrodek Międzykulturowych Inicjatyw Twórczych Rozdroża
rozdroza.com
Facebook
YouTube
Fundacja „Muzyka Kresów”
muzykakresow.pl
Facebook
