Jan Adamowski

W 1972 roku obronił pracę magisterską na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, w 1982 roku uzyskał doktorat, a w 2000 roku – habilitację. W latach 1972 – 74 pracował jako nauczyciel w Ośrodku Szkolno-Wychowawczym w Puławach oraz w charakterze asystenta w Muzeum Wsi Lubelskiej. Od 1974 roku pracuje jako nauczyciel akademicki w UMCS, początkowo w Zakładzie Języka Polskiego, następnie w Zakładzie Tekstologii i Gramatyki Współczesnego Języka Polskiego. W 2000 roku został mianowany kierownikiem Pracowni, a kolejno Zakładu Kulturoznawstwa UMCS. Od 2004 roku pełni funkcję dyrektora Instytutu Kulturoznawstwa i kierownika Zakładu Kultury Polskiej UMCS. W 2003 roku otrzymał stopień profesora nadzwyczajnego UMCS.

Jego główne zainteresowania naukowe obejmują zagadnienia tekstologii i gatunkowej systematyzacji tekstów, języka i poetyki folkloru, problemy etnolingwistyki, obrzędowość doroczną i rodzinną, folklor współczesny i przemiany tradycji, problemy kultury regionalnej, kwestie idei regionalizmu, wschodnich pograniczy kulturowych, komunikacji niewerbalnej (w szczególności małej architektury sakralnej i semiotyki cmentarza), religijności tradycyjnej, wierzeń oraz problematykę tradycji i wartości.

Członek licznych komitetów i stowarzyszeń naukowych m.in.: Polskiego Towarzystwo Ludoznawczego, Polskiego Towarzystwa Językoznawczego, Komisji Etnolingwistycznej PAN, Rady Naukowej Instytutu Oskara Kolberga. Od 2012 roku przewodniczy powołanemu dwa lata wcześniej przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Zespołowi ds. niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Jest organizatorem licznych konferencji naukowych oraz autorem ponad 400 publikacji, w tym książek, redakcji, współredakcji, artykułów i materiałów naukowych, sylwetek i biogramów, artykułów popularnych.

Otrzymał szereg nagród i odznaczeń – m.in. nagrody II stopnia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego (1978), Złotą Honorową Odznakę Zasłużony Działacz Kultury (1985), Srebrny Krzyż Zasługi (1985), Nagrodę Ministra Kultury i Sztuki (1997), Złoty Krzyż Zasługi (1998), Medal Komisji Edukacji Narodowej (2002), „Ludowego Oskara” za wydarzenie folklorystyczne w roku 2003, odznakę honorowa „Zasłużony dla Kultury Polski” (2003), Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2009), Medal Prezydenta Lublina (2009), nagrodę II stopnia Rektora UMCS (2010, 2011).

PUBLIKACJE:

książki

Baśń o siwym wilczku: bajka ludowa, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1988

Kategoria przestrzeni w folklorze: studium etnolingwistyczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curii-Skłodowskiej, Lublin 1999

Śpiewanejki moje… Najwybitniejsi śpiewacy ludowi Lubelszczyzny i ich repertuar cz. 1-2, transkrypcje muz.: A. Michalec, Wojewódzki Ośrodek Kultury, Lublin 2003-05

Złote ziarna: antologia współczesnej poezji ludowej ziemi zamojskiej, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1995

artykuły

„Dół” w ludowym obrazie świata (pochodzenie i lokatywność) w: Językowy obraz świata, red. J. Bartmiński, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 1990

„Wesele krakowskie” jako widowisko bożonarodzeniowe w: Kolędowanie na Lubelszczyźnie, red. J. Bartmiński, Cz. Hernas, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Wrocław 1986

Archaiczne formy folkloru z obszaru wschodniego pogranicza – zalimany, chachułki, taratona w: Język i kultura na pograniczu polsko-ukraińsko-bialoruskim, red. F. Czyżewski, Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, Lublin 2001

Archaizmy leksykalne pieśni ludowych a problematyka formuły, „Literatura Ludowa” 1977 nr 4-5

Archaizmy leksykalne w polskim folklorze wierszowanym, „Annales UMCS” 1990 vol.5

Chełmskie opowieści o strachach, „Region Lubelski” 1987 t. 2/4

Chłopski poeta – Jan Rak w: Literatura ludowa i literatura chłopska, red. A. Aleksandrowicz, Cz. Hernas, J. Bartmiński, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 1977

Czy istnieje folklor współczesny?, „Twórczość Ludowa” 2000 nr 1

Diabeł w przekazach ludowych z Lubelszczyzny, „Twórczość Ludowa” 2008 nr 3-4

Dolina jako przestrzeń miłości w: Folklorystyczne i antropologiczne opisanie świata. Księga ofiarowana Profesor Dorocie Simonides, red. T. Smolińska, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 1999

Działalność i spuścizna naukowa Romana Reinfussa jako profesora UMCS w Lublinie (współautor: M. Wójcicka), „Twórczość Ludowa” 2011 nr 1-4

Echa powstań narodowych we współczesnym folklorze (współautor: G. Żuraw), „Akcent” 1981 nr 2

Etnolingwistyka jako metoda badań folklorystycznych (współautor: K. Smyk) w: Między kulturą ludową a masową. Historia, teraźniejszość i perspektywy badań, red. naukowa T. Smolińska, Kraków-Opole 2009

Folklor a współczesność. Co pozostaje z tradycji?, „Twórczość Ludowa” 1988 nr 4

Folklor a współczesność. Nowe teksty, nowe sytuacje, „Twórczość Ludowa” 1990 nr 2

Folklor polsko-ruskiego pogranicza – studium indywidualnego przypadku, „Twórczość Ludowa” 1992 nr 3-4

Folklorysta z Podlasia (O A. Oleszczuku), „Zielony Sztandar” 1975 nr 94

Folklorystyczne pieśni bohaterskie okresu drugiej wojny światowej w: Między literaturą a historią. Z tradycji idei niepodległościowych w literaturze polskiej XIX i XX wieku, red. E. Łoch, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1986

Formy uobecniania i organizowania przestrzeni w tekście (na materiale folkloru polskiego) w: Tekst. Problemy teoretyczne, red. J. Bartmiński, B. Boniecka, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 1998

Gwara i jej miejsce w literackiej twórczości ludowej (współautor: L. Zioło), „Językoznawca” 1972 nr 25

Językowo-kulturowy obraz miast polskich zawarty w przysłowiach, „Twórczość Ludowa” 2006 nr 1-4

Językowy portret „lądu” w polskiej kulturze ludowej, „Etnolingwistyka” 1992 nr 5

Kolędy aktualizowane (współautor: M. Wójcicka) w: Polska pieśń i muzyka ludowa. Źródła i materiały, t. 4 „Lubelskie”, cz. 1 Pieśni i obrzędy doroczne, red. J. Bartmiński, Polihymnia, Lublin 2011

Kolędy okresu II wojny światowej, „Twórczość Ludowa” 1997 nr 1

Kolędy okupacyjne w: Kolędowanie na Lubelszczyźnie, red. J. Bartmiński, Cz. Hernas, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Wrocław 1986

Kolędy z okolic Janowa Lubelskiego, „Twórczość Ludowa” 1998 nr 4

Korespondencja Juliana Fontany z Wincentym Polem, „Muzyka” 1975 nr 1

Lubelskie przekazy o zachowaniach magicznych, „Etnolingwistyka” 2001 nr 13

Ludowa pamięć o wojnie – pieśni o pacyfikacjach i rozstrzeliwaniach w: Świadectwa i powroty nieludzkiego czasu. Materiały konferencji naukowej poświęconej martyrologii lat II wojny światowej w literaturze (Majdanek 18-19 IV 1989 r.), red. J. Święch, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Państwowe Muzeum w Majdanku, Lublin 1990

Ludowe sposoby składania życzeń (słowo w kontekście kultury) w: Język a kultura, t. 6 „Polska etykieta językowa”, red. J. Anusiewicz, M. Marcjanik, Wiedza o Kulturze, Wrocław 1992

Ludowi instrumentaliści – soliści i kapele w: Współczesna twórczość ludowa między Wisłą i Bugiem, red. A. Gauda, Zarząd Główny Stowarzyszenia Twórców Ludowych, Krajowy Dom Twórczości Ludowej, Lublin 1999

Na rozstaju dróg, czyli o semantyce skrzyżowania w polskiej kulturze tradycyjnej w: Droga w języku i kulturze, red. J. Adamowski, K. Smyk, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2011

Nadbużańskie bajki i opowieści, „Region Lubelski” 1988 t. 3/5

Najwybitniejsi ludowi soliści śpiewacy w: Współczesna twórczość ludowa między Wisłą i Bugiem, red. A. Gauda, Zarząd Główny Stowarzyszenia Twórców Ludowych, Krajowy Dom Twórczości Ludowej, Lublin 1999

Neologizmy w literaturze fantastyczno-naukowej (rozmowa ze Stanisławem Lemem), „Językoznawca” 1971 nr 23-24

O kolędowaniu na Zamojszczyźnie, „Zamojski Kwartalnik Kulturalny” 1986 nr 4

O nowszym słownictwie w języku polskiego folkloru wierszowanego, „Annales UMCS” 1990 vol.6

O uogólnianiu znaczeń wyrazów w pieśni ludowej w: Literatura popularna, język, folklor, t. 2, red. W. Nawrocki, M. Waliński, Uniwersytet Śląski, Katowice 1981

O zbieraniu i wydawaniu tekstów folkloru (współopr.: J. Bartmiński), „Literatura Ludowa” 1979 nr 1/3

Obrzędy i zwyczaje doroczne z obszaru województwa lubelskiego (współautor: M. Tymochowicz) w: Dziedzictwo kulturowe Lubelszczyzny. Kultura ludowa, red. A. Gauda, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Lublin 2001

Obrzędy kolędnicze południowego Podlasia – formy, typy, funkcje w: Tam Na Podlasiu, t. 2 „Tradycje podlaskiej obrzędowości”, red. J. Adamowskiego, M. Wójcicki, Lublin 2009

Obrzędy, zwyczaje i wierzenia okresu Wielkanocy z południowo-wschodniego Podlasia, „Twórczość Ludowa” 1996 nr 2

Opowieść o „sztuce Heroda” z Janówki w: Kolędowanie na Lubelszczyźnie, red. J. Bartmiński, Cz. Hernas, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Wrocław 1986

Partyzancki pieśniarz (O Michale Basie), „Zielony Sztandar” 1974 nr 98

Pieśni o papieżu (współautor: S. Niebrzegowska-Bartmińska) w: Polska pieśń i muzyka ludowa. Źródła i materiały, t. 4 „Lubelskie”, cz. 3 Pieśni i teksty sytuacyjne, red. J. Bartmiński, Polihymnia, Lublin 2011

Pieśni o polskim papieżu Janie Pawle II, „Twórczość Ludowa” 1991 nr 2

Pieśni pogrzebowe z okolic Biłgoraja, „Twórczość Ludowa” 1994 nr 3/4

Pieśni Powstania Listopadowego, „Akcent” 1981 nr 2

Pieśni z repertuaru XXV Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu, „Twórczość Ludowa” 1991 nr 3-4

Pisarstwo ludowe Zamojszczyzny, „Zamojski Kwartalnik Kulturalny” 1985 nr 1

Podlaski folklorysta – Aleksander Oleszczuk (1900-1983), „Literatura Ludowa” 1984 nr 2

Podlaskie pieśni weselne z Wólki Polinowskiej, „Etnolingwistyka” 1988 nr 1

Polskie pieśni pogrzebowe, „Twórczość Ludowa” 1994 nr 3/4

Postać obcego w polskiej obrzędowości dorocznej. Od obcości do wspólnoty, „Etnolingwistyka. Problemy języka i kultury” 2008 t. 20

Problemy tożsamości kulturowej subregionu chełmskiego, „W kręgu kultury” 2005 nr 3

Przeszłość i teraźniejszość pisarstwa ludowego na Zamojszczyźnie, „Zamojski Kwartalnik Kulturalny” 1993 nr 4

Przypominanie pieśni (o zspole śpiewaczym z Rudy Solskiej i jego repertuarze), „Tygodnik Zamojski” 1987 nr 13

Religijność jako wartość w polskiej kulturze tradycyjnej w: Aksjologia współczesności. Problemy i kontrowersje, red. B. Truchlińska, Lublin 2012

Repertuar Ludowego Zespołu Śpiewaczego z Niedrzwicy Kościelnej w: Zwołała nas pieśń. Monografia zespołu śpiewaczego z Niedrzwicy Kościelnej, Zarząd i Rada Gminy Niedrzwica Duża, Lublin-Niedrzwica 1995

Rola Kościoła w utrwalaniu i przekazywaniu kultury ludowej (współautor: L. Adamowska), „Twórczość Ludowa” 1991 nr 3-4

Sakralizacja przestrzeni w polskiej kulturze ludowej w: Folklor – sacrum – religia, red. J. Bartmiński, M. Jasińska-Wojtkowska, Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, Lublin 1995

Semantyka drogi w obrzędzie weselnym, „Twórczość Ludowa” 1998 nr 2-3

Śmierć i pogrzeb w relacjach Polaków mieszkających na Białorusi (współautor: J. Doda, H. Mickiewicz), „Etnolingwistyka. Problemy języka i kultury” 1998 nr 9/10

Sosnowickie historie, „Region Lubelski” 1986 t. 1/3

Tradycyjne nazewnictwo gatunkowe folkloru wierszowanego (współautor: G. Żuraw), „Literatura Ludowa” 1979 nr 4-6

Wiejskie zespoły śpiewacze, obrzędowe i teatralne w: Na ludową nutę – ginące piękno: informator o ludowych kapelach, zespołach śpiewaczych, obrzędowych i teatralnych oraz pieśni i tańca, red. A. Gauda, Zarząd Główny Stowarzyszenia Twóców Ludowych, Krajowy Dom Twórczości Ludowej, Lublin 2003

Wierzenia i zwyczaje polsko-ruskiego pogranicza, „Twórczość Ludowa” 1992 nr 3-4

Wigilia polska na obszarze północno-zachodniej Lubelszczyzny, „Twórczość Ludowa” 1996 nr 4

Wincenty Pol – człowiek nieznany, „Kurier Lubelski” 1974 nr 290

Współczesne opowieści i pieśni Maryjne z Mazowsza i Podlasia, „Etnolingwistyka” 1996 nr 8

Współczesny teatr ludowy a obrzęd w: Krystyna Hoduń Dajżesz nam Boże szczęśliwy ranek. Scenariusze widowisk obrzędowych z Rozkopaczewa, Wojewódzki Dom Kultury, Lublin 2004

Wywiad o herodach z Woli Krasienińskiej w: Kolędowanie na Lubelszczyźnie, red. J. Bartmiński, Cz. Hernas, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Wrocław 1986

Z badań nad segmentacją tekstu pieśni ludowej w: Tekst ustny – Texte oral, red. M. Abramowicz, J. Bartmiński, Wiedza o Kulturze, Wrocław 1989

Z polskich pieśni ludowych, „Akcent” 1986 nr 4

Z problemów systematyki polskiej pieśni ludowej (współautor: J. Bartmiński) w: Z problemów badania kultury ludowej, red. T. Kłak, Uniwersytet Śląski, Katowice 1988

Zespoły ludowe – śpiewacze, obrzędowe i teatralne w: Współczesna twórczość ludowa między Wisłą i Bugiem, red. A. Gauda, Zarząd Główny Stowarzyszenia Twórców Ludowych, Krajowy Dom Twórczości Ludowej, Lublin 1999

Zestawienia typu srebro złoto, ojciec matka w polskiej pieśni ludowej w: Z polskich studiów slawistycznych, t. 2, seria V, PWN, Warszawa 1978

Żniwa i dożynki (współautor: B. Maksymiuk-Pacek, A. Michalec) w: Polska pieśń i muzyka ludowa. Źródła i materiały, t. 4 „Lubelskie”, cz. 1 Pieśni i obrzędy doroczne, red. J. Bartmiński, Polihymnia, Lublin 2011

Zwyczaje, obrzędy i wierzenia okresu Bożego Narodzenia z południowego Podlasia (współautor: L. Adamowska), „Twórczość Ludowa” 1995 nr 4

Złote ziarna na nadzieje w: Złote ziarna. Antologia współczesnej poezji ludowej ziemi zamojskiej, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1985

redakcje naukowe

Droga w języku i kulturze red. J. Adamowski, K. Smyk, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2011

Festiwal Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym 1967-1987 (wybór i redakcja pieśni do wydawnictwa), zredagował zespół pod kierunkiem E. Sendejewicz, Krajowa Agencja Wydawnicza, Lublin 1989

Krzyże i kapliczki przydrożne jako znaki społecznej, kulturowej i religijnej pamięci red. J. Adamowski, M. Wójcicka, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2011

Niematerialne dziedzictwo kulturowe: źródła – wartości – ochrona red. J. Adamowski, K. Smyk, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin-Warszawa 2013

O Tobie Ziemio nasza. Opowieść o Zespole Ludowym z Wólki Kątnej z wyborem pieśni wybór: J. Adamowski, A. Michalec, Wojewódzki Dom Kultury, Lublin 2001

Obrazy drogi w literaturze i sztuce red. J. Adamowski, K. Smyk, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2012

Przestrzeń w języku i kulturze. Problemy teoretyczne. Interpretacje tekstów religijnych red. J. Adamowski, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2005

Przestrzeń w języku i w kulturze. Analizy tekstów literackich i wybranych dziedzin sztuki red. J. Adamowski, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2005

Szczęśliwa dla Polski godzina wybiła: wybór pieśni o Polskim Papieżu wstęp i red. J.Adamowski (współpraca: J. Biegalska), Wojewódzki Dom Kultury, Lublin 2002

Tam na Podlasiu t. 2 „Tradycje podlaskiej obrzędowości”, t. 3 „Wierzenia i religijność”, t. 4 „Pożywienie – czyli coś dla ciała i coś dla ducha”, t. 5 „Codzienny i świąteczny ubiór ludności południowego Podlasia”, red. J. Adamowski, M. Wójcicka, Lublin 2009-11, Wola Osowińska 2014

Tradycja dla współczesności. Ciągłość i zmiana t. 2 „Tradycja w tekstach kultury”, red. J. Adamowski, J. Styk, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2009

Tradycja dla współczesności. Ciągłość i zmiana t. 4 „Tradycja w kontekstach kulturowych”, t. 6 „Pamięć jako kategoria rzeczywistości kulturowej”, red. J. Adamowski, M. Wójcicka, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2011-12

W zwierciadle języka i kultury tom dedykowany Profesorowi J. Bartmińskiemu w 40-lecie pracy naukowej, red. J. Adamowski, S. Niebrzegowska, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 1999

edycje krytyczne vel redakcje naukowe wydawnictw nutowych

Kazimierskie nuty. Z repertuaru od XXXII do XXXIX Ogólnopolskiego Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych. Kazimierz 1998 – 2005 wybór, red. i opr. J. Adamowski, transkr. muz. A. Michalec, A. Kusto, A. Gmoch, M. Pucia, A. Sar, Lublin-Kazimierz 2008

Kazimierskie nuty. Z repertuaru XXVII Ogólnopolskiego Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych Kazimierz 1993 zebrał i oprac. J. Adamowski, transkr. muz. M. Chyżyński, P. Dahlig, A. Michalec, A. Zoła, Wojewódzki Dom Kultury, Lublin-Kazimierz 1994

Kazimierskie nuty. Z repertuaru XXVIII Ogólnopolskiego Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych, Kazimierz 1994 zebrał i opr. J. Adamowski, transkr. muz. M. Chyżyński, A. Michalec, A. Zoła, Wojewódzki Dom Kultury, Lublin-Kazimierz 1995

Uśnij, mój ty aniołeczku. Kołysanki zebrał i opracował J. Adamowski, Stowarzyszenie Twórców Ludowych, Lublin 1991

hasła encyklopedyczne

Folklor (współautor: K. Smyk), w: Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku. Suplement, red. T. Pilch, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 2009