etnograf, historyk, muzeolog i kolekcjoner, pedagog
Twórca wizji historyczno-kulturowych, publicysta i popularyzator wiedzy. Ukończył Seminarium Nauczycielskie w Rzeszowie (1920) i Wyższy Kurs Nauczycielski w Toruniu (1929). Od najmłodszych lat był zamiłowanym kolekcjonerem. Gdy został nauczycielem historii swoje zbiory archeologiczne i etnograficzne wykorzystywał jako pomoce dydaktyczne. Gdy w 1935 r. Towarzystwo Regionalne Ziemi Rzeszowskiej zleciło mu utworzenie Muzeum Regionalnego Ziemi Rzeszowskiej, na początek przekazał mu swoje zbiory. Społecznie pełnił funkcję kustosza.
Po wojnie, już jako dyrektor muzeum, wysiłki swe skierował przede wszystkim na gromadzenie zabytków kultury ludowej. Obok tego, przez wiele lat zbierając materiały do zamierzonych prac naukowych, zgromadził bogate prywatne archiwum: rękopisy, rysunki, fotografie i nagrania magnetofonowe. Jako dyrektor Muzeum Okręgowego (1950-59), a następnie kierownik Działu Etnograficznego (do 1970 r.) zorganizował 20 obozów naukowo-badawczych, których wyniki publikowane były w wydawnictwach zbiorowych dotyczących historii i kultury ludowej przebadanych terenów. W 1954 r. w uznaniu zasług dla kultury i nauki otrzymał tytuł docenta. Ponadto otrzymał nagrodę O. Kolberga (1976), a także odznaczony został Srebrnym i Złotym Krzyżem Zasługi oraz Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
O wyjątkowej pozycji F. Kotuli świadczą zarówno prace publikowane jak i pozostawione rękopisy artykułów, książek oraz bogate archiwum materiałów terenowych. Próbą podsumowania jego dorobku jest bibliografia jego prac z lat 1937-77 obejmująca 25 druków zwartych (głównie książek), 545 artykułów, rozpraw, recenzji, polemik, reportaży publikowanych w periodykach naukowych, prasie regionalnej czy wydawnictwach okolicznościowych (S. Darłakowa, R. Płonka, Bibliografia prac Franciszka Kotuli, w: Prace i materiały z badań etnograficznych, Rzeszów 1979). Pisał zarówno o historii średniowiecznej jak i najnowszej, w kręgu zainteresowań F. Kotuli znajdowały się zagadnienia gospodarcze, urbanistyczne oraz historia techniki i archeologia, a przede wszystkim etnografia. Folklorowi poświęcił wiele swych najważniejszych opracowań. Pisał o garncarstwie, budownictwie przysłupowym, meblarstwie i przemysłach leśnych, wykorzystując dostępne źródła historyczne dla wyjaśniania genezy wielu zjawisk kulturowych. Folklor rozumiał głównie jako źródło i dokument historyczny. Nie mając przygotowania naukowego, nie starał się szerzej interpretować materiałów folklorystycznych, ale poprzestawał na barwnych relacjach ze swych eksploracji terenowych oraz obserwacji obyczajowych. Wykształcił własny styl pisarski, określany mianem reportażu historyczno-etnograficznego.
Na uwagę zasługują pionierskie opracowania dotyczące rzeszowskich odmian stroju ludowego (Strój rzeszowski. Atlas polskich strojów ludowych, cz. V Małopolska, z. 13, Lublin 1951; Strój łańcucki. Atlas polskich strojów ludowych, cz. V Małopolska, z. 5, Wrocław 1953).
Był pierwszym badaczem, który określił zasięgi regionów etnograficznych Lasowiaków, Rzeszowiaków i Pogórzan (Geneza regionów etnograficznych województwa rzeszowskiego, Mielec 1968).
Publikacje:
Z Sandomierskiej Puszczy: gawędy kulturowo-obyczajowe, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1962
Folklor słowny osobliwy Lasowiaków, Rzeszowiaków i Podgórzan, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1969
Rozmowy ze skorupami, Muzeum Okręgowe, Rzeszów 1969
Hej, leluja: czyli o wygasających starodawnych pieśniach kolędniczych w Rzeszowskiem, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1970
Po Rzeszowskim Podgórzu błądząc, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1974
Opowieści ziemi:z dorzecza górnej Wisłoki i Wisłoka zebrane przez zauroczonego łazęgę, Muzeum Okręgowe, Rzeszów 1975
Znaki przeszłości: odchodzące ślady zatrzymać w pamięci, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1976
Muzykanty, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1979
Miasteczko na przykładzie Głogowa Małopolskiego i jego sąsiadów : próba biografii, Tow. Naukowe, Rzeszów 1981
Chłopi bronili się sami, Krajowa Agencja Wydawnicza, Rzeszów 1982
U źródeł, Krajowa Agencja Wydawnicza, Rzeszów 1983
Przeciw urokom: wierzenia i obrzędy u Podgórzan, Rzeszowiaków, Lasowiaków, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1989
