Jedna z najwybitniejszych śpiewaczek Podlasia Południowego
Aleksandra Daniluk, z domu Simonowicz, urodziła się w Dokudowie koło Białej Podlaskiej i tam mieszkała z kilkuletnią przerwą spowodowaną wywiezieniem w 1915 r. jej rodziny w głąb Rosji (do woroniskiej guberni). Ojca wcielono do armii carskiej, a ona była wówczas małą dziewczynką. Z okresu zsyłki zapamiętała zabawy i prace, które już wówczas musiała wykonywać: w sadzie odstraszała wrony drewnianą terkotką. Po zakończeniu wojny rodzina Simonowiczów wróciła do spalonego Dokudowa i przez wiele lat odbudowywała swoje niewielkie gospodarstwo. Ojciec najmował się do pracy u bogatszych. Przez dwie zimy chodziła do szkoły, póki chodaki byli. To czego się nauczyła w życiu zawdzięcza głównie matce i starszym kobietom we wsi. Była chętna do nauki i pracy więc szybko przyswoiła sobie tajniki tkania i haftowania, wypieku obrzędowych ciast, malowania pisanek, wicia wieńców dożynkowych.
Przy wykonywaniu tych czynności uczyła się piosenek, które później służyły jej przy odtwarzaniu miejscowych obrzędów. Śpiewania uczyła się w sposób ,,naturalny”. Wspomina: Dawniej to kobiety chodziły na wieczorki – prząść z kółkami. No i ja z mamo lubiała chodzić. A kobiety na wieczorkach śpiewali różne piosenki. No ji ja tak sje nauczyła. Kobiety śpiewali – ja sluchała. Będąc już starszą panną, Aleksandra piosenki te śpiewała na weselach, chrzcinach, pogrzebach, na wiejskich zabawach, w czasie dożynek, podczas kolędowania itp. Mając dobry słuch i pamięć, w śpiewie wyróżniała się spośród wszystkich kobiet we wsi, dzięki czemu była zawsze chętnie zapraszana na różne uroczystości wioskowe.
Swe umiejętności zarówno plastyczne jak i muzyczne A. Daniluk, właściwie do 50. roku życia, mogła prezentować jedynie w rodzinnej wsi i w najbliższej okolicy. Dopiero w latach 60-tych, po wychowaniu dzieci i ich usamodzielnieniu się i po śmierci starszego od siebie męża, mogła bardziej zająć się działalnością artystyczną i społeczną o szerszym, pozaśrodowiskowym zasięgu.
W latach 60-tych przy miejscowym Kole Gospodyń Wiejskich, z nauczycielką p. Tokarską założyła zespół śpiewaczy, który później przez wiele lat sama prowadziła. Około 1968 r. zorganizowała po raz pierwszy wiejskie dożynki, które co roku ponawiane i wzbogacane o nowe pieśni i obrzędy stały się podstawą do opracowania dużego widowiska obrzędowego związanego ze żniwami ,,Wereja”. Widowisko to, jak również i inne widowiska obrzędowe jak np. ,,Wieczorki z żurawiem”, ,,Kolędowanie z gwiazdą”, „Wieczór wigilijny” były pokazywane na Wojewódzkich Przeglądach Teatrów Amatorskich w Białej Podlasce. W 1983 r. widowisko „Wereja” zostało nagrodzone. Od początku lat 80-tych A. Daniluk zaczęła brać udział w organizowanych przez Muzeum w Białej Podlasce konkursach na sztukę ludową południowego Podlasia. Na konkursy przygotowywała tkaniny, pieczywo obrzędowe: korowaje, „bocianie łapy” oraz rekwizyty obrzędowe. Była wielokrotnie nagradzana.
Zespół śpiewaczy i obrzędowy z Dokudowa będąc cenionym i znanym zespołem był chętnie zapraszany na różnego rodzaju występy do sąsiednich wsi i dalej: do Kodnia, Radzynia Podlaskiego, Chełma oraz na przeglądy i festiwale folklorystyczne. Pięciokrotnie wyjeżdżał do Kazimierza Dolnego na Ogólnopolskie Festiwale Kapel i Śpiewaków Ludowych. A. Daniluk na Festiwalach w Kazimierzu Dolnym występowała z zespołem i samodzielnie jako solistka. Otrzymała wiele nagród jako solistka i z zespołem, z którym corocznie od 1975 r. uczestniczyła w przeglądach w Białej Podlaskiej.
Repertuar pieśniowy A. Daniluk obejmował ponad 100 pieśni: obrzędowe pieśni doroczne, w tym tzw. zalimany wiosenne, dożynkowe i polne, pieśni i przyśpiewki weselne, chrzcinowe i pogrzebowe, liryczne zalotne, kołysanki, żartobliwe. Śpiewała w dwóch wersjach językowych – polskiej i w miejscowej gwarze tzw. chachłackiej, charakterystycznej dla pogranicza polsko-ruskiego. Repertuar, język oraz styl śpiewu przejęła od matki Zofii, a także od sąsiadek, m.in. Pauliny Gryniewicz i Anny Chwedoruk. Śpiewane przez A. Daniluk pieśni dokumentowały różne instytucje.
Fonografia:
1997 r. – Muzyka Źródeł – Suwalskie/Podlasie, vol. 9, Polskie Radio [7 pieśni], wybór i opr. Maria Baliszewska, Anna Szewczuk-Czech
Nagrody:
1991 r. – Nagroda im. Oskara Kolberga
1984 r. – Dyplom Ministra Kultury i Sztuki
1983 r. – OFKiŚL w Kazimierzu, III nagroda
1978 r. – OFKiŚL w Kazimierzu – Srebrna Baszta
Archiwa:
Zbiory Fonograficzne IS PAN, Archiwum Etnolingwistyczne UMCS w Lublinie, Polskie Radio – Rozgłośnia Lubelska i Warszawska, Muzeum w Białej Podlaskiej
Bibliografia:
2003 r. – Jan Adamowski, Śpiewanejki moje, STL Lublin
1997 r. – Jan Adamowski, Pańszczyznońka. Podlaskie pieśni ludowe z repertuaru Aleksandry Daniluk, Biała Podlaska
