etnograf, badacz kultury kurpiowskiej, działacz społeczny i polityczny
Urodził się małym miasteczku na Ziemi Łomżyńskiej w rodzinie rolniczo-rzemieślniczej. Od najmłodszych lat życia uczestniczył w pracy zarobkowej swojego ojca, brał też aktywny udział w pracy społeczno-kulturalnej na rzecz swojego środowiska. Jego ojciec był cenionym w okolicy skrzypkiem, wytwarzał także instrumenty ludowe – skrzypce, basetle, fujarki, klarnety, ligawki. Chętnik ukończył szkołę początkową w Nowogrodzie, następnie uczęszczał do Państwowego Gimnazjum w Łomży.
Z własnych oszczędności i składek młodzieży założył w 1903 roku pierwszą polską bibliotekę w Nowogrodzie. W wieku 23 lat ukończył w Warszawie kursy pedagogiczne i po złożeniu w Petersburgu egzaminu nauczycielskiego kontynuował w Warszawie studia na wyższych Kursach Naukowych. Od 1912 roku wydawał pismo dla młodzieży wiejskiej pt. „Drużyna” (z przerwami publikowane przez 12 lat) i „Bibliotekę Drużyny”, która składała się z osobnych książeczek o tematyce krajoznawczej, etnograficznej i historycznej. W ramach tej serii drukował także podręczniki dla teatrów amatorskich i organizacji młodzieży wiejskiej. Wydawał również pismo dla Kurpiów „Gość Puszczański” oraz dla Kurpiów i Mazurów – „Goniec Pograniczny”. W okresie I wojny światowej prowadził ożywioną działalność społeczno-polityczną na Kurpiowszczyźnie i na pograniczu kurpiowsko-mazurskim.
W pierwszych latach po odzyskaniu niepodległości był posłem Ziemi Łomżyńskiej na Sejm I kadencji. W latach 1925-1926 wycofał się z działalności politycznej, by poświęcić się pracy naukowej i organizacyjnej przy zakładaniu muzeów oraz przygotowywaniu wystaw etnograficznych. Część własnych zbiorów jeszcze przed I wojną światową przekazał do tworzących się wówczas dwóch muzeów regionalnych w Ostrołęce i Łomży. Niestety w czasie wojny zbiory uległy rozproszeniu i zniszczeniu.
W roku 1927, po kilku latach przygotowań, otworzył wraz z żoną w Nowogrodzie nad Narwią Muzeum Kurpiowskie na wolnym powietrzu – drugie tego typu muzeum w Polsce (pierwsze powstało na Pomorzu). Pogłębiając swoją wiedzę etnograficzną, Adam Chętnik studiował muzealnictwo, etnografię, etnologię na Uniwersytecie Warszawskim (1928-30). Studia etnograficzne kontynuował na tajnych kompletach podczas II wojny światowej, które zakończył doktoratem i habilitacją w 1946 roku.
Odbywał liczne podróże zagraniczne, miał również muzyczne zainteresowania – był muzykiem-amatorem grającym na wielu instrumentach (skrzypcach, basetli, harmonii, skrzypcach diabelskich), twórcą i reżyserem zespołu pieśni i tańca, lutnikiem, dokumentalistą i propagatorem muzycznego folkloru Kurpiów, a także autorem monograficznego opracowania „Instrumenty muzyczne na Kurpiach i Mazurach”. Podczas drugiej wojny światowej cały jego dorobek – ośrodek muzealny i naukowy w Nowogrodzie uległ zniszczeniu.
Po wojnie podjął pracę nad odbudową placówki muzealnej. Wznowił działalność Stacji Naukowo-Badawczej Narwi Środkowej, przenosząc jej siedzibę z Nowogrodu do Łomży. Tu również zorganizował Muzeum Regionalne, które zostało otwarte w roku 1948. Został rzeczoznawcą do spraw regionu kurpiowsko-łomżyńskiego przy muzeum w Łomży i Nowogrodzie. Oprócz prac z zakresu muzealnictwa, krajoznawstwa, publikował również liczne utwory literackie i poetyckie o tematyce zaczerpniętej z życia regionu. Był badaczem i piewcą kultury kurpiowskiej.
W 1923 r. został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Polonia Restituta i Złotym Krzyżem Zasługi, a w 1966 r. Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski za zasługi dla muzealnictwa regionalnego.
Publikacje:
Puszcza Kurpiowska, Księgarnia Polska, Warszawa 1913 Chata Kurpiowska, Gebethner i Wolff, Warszawa 1915
O Kurpiach, M.Arct, Warszawa 1919
Życie Puszczańskie Kurpiów, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1971
Mazurskim szlakiem, Biblioteka Dobrych Książek, Łomża 1939
Kurpie, Księgarnia Geograficzna „Orbis”, Kraków 1924
Z Kurpiowskich borów. Szkice, opowiadania, obrazki i gadki, Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, Lwów 1930
Krótki przewodnik po Kurpiach, Wydawnictwo Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, Warszawa 1932
Spław na Narwi : tratwy, oryle i orylka: studium etnograficzne, Kasa im. Mianowskiego, Warszawa 1935
Obrazki sceniczne i piosenki kurpiowskie, Nowogród 1937
Instrumenty muzyczne na Kurpiach i Mazurach, opr. Stanisław Olędzki, Wydawnictwo Pojezierze, Olsztyn 1983
