ARS MORIENDI — festiwal interdyscyplinarny

Sztuka umierania jest rudymentarnym zadaniem ludzkości: „To przykre zajęcie dał Bóg synom ludzkim, by się nim trudzili” (Koh 1, 13). Festiwal, który inicjujemy obejmuje różne dyscypliny sztuk. Angażować ma profesjonalistów, miłośników i niewtajemniczonych. Pretekstem ulokowania festiwalu w Jedlińsku jest praktykowany tu od dawna obrzęd ścięcia śmierci.

Rudymentarność ars moriendi ujmujemy w dwóch znaczeniach: jako zadanie podstawowe i – o paradoksie – zanikające. Współczesność nie tylko wypiera ową ontologiczną zagadkę, ale ją również banalizuje. Sięgniemy do najlepszych wzorców dawnej sztuki, a w tzw. sztuce współczesnej do tego to, co kunsztem nie ustępuje tej pierwszej.

Uważamy podział na „sztukę wysoką” i „niską” za tyleż późny co szkodliwy. Kultura dworska karmiła się bowiem pieśnią ludu i odwrotnie – lud zasłyszawszy „wiązaną mowę” dworu nie tylko ją przejął, ale uznawszy za swoją przekazał kolejnym pokoleniom. Rodzimy się i umieramy jednacy, różnią nas jedynie przypadłości.

Nie jest to jednak rozważanie dla niego samego. Możemy bowiem słusznie powiedzieć, że współczesna ars moriendi winna podjąć palący temat śmierci sztuki, jej infantylizacji i marginalizacji. Tracimy w ten sposób wszystko to, dzięki czemu nasze życie i umieranie nie jest li tylko bezskutecznym zmaganiem.

Ars moriendi jest chronologicznym zwieńczeniem wszelkich naszych działań. Chcemy dotrzeć do publiczności z przesłaniem piękna jako obowiązku etycznego. Z kulturą polską jest jak z niepodległością: by ją zachować trzeba aktu woli jednostek i zbiorowości. Jeżeli z naszych prac, z naszego trudu, urodzi się piękno – uznamy, że było warto.

Adam Strug

16 kwietnia (niedziela) godz. 17.00
kościół w Lisowie k. Jedlińska
„Opłakuj, człecze, swoje wielkie winy — z arcydzieł muzyki organowej”
Maria Erdman, prowadzenie Adam Strug

Maria Erdman — organistka, klawikordzistka, teoretyk muzyki, absolwentka Akademii Muzycznej w Warszawie i konserwatorium w Amsterdamie, doktor sztuk muzycznych. Działalność koncertową łączy z pracą naukową opracowując źródła repertuaru polskiego oraz zagadnienia wykonawstwa muzyki dawnej. Jest wykładowcą klawikordu w Akademiach Muzycznych w Poznaniu i Krakowie, prowadzi klasę organów w Zespole Szkół Muzycznych w Warszawie.

■

17 kwietnia (poniedziałek) godz. 9.00
„Pieśń a piosenka”
— spotkanie uczniów Zespołu Szkolno-Przedszkolnego w Jedlińsku z kuratorem Festiwalu Ars Moriendi Adamem Strugiem

Pieśń była pierwotnie uroczystą formą mowy. Piosenka również, ale mniej uroczystą, a bywało wręcz frywolną. Jako że współczesność sprowadziła muzykę do roli tła — zrozumienie czym jest śpiew oraz jaką rolę odgrywał do niedawna w życiu jednostek i zbiorowości — jest co najmniej utrudnione. Podczas spotkania z Adamem Strugiem uczniowie udadzą się w świat, w którym muzyka pełniła funkcję identyfikującą (w obrębie plemienia) i odróżniającą (w kontekście plemion ościennych). Okazuje się bowiem, że — tak jak gatunki ptaków — grupy etnograficzne miały własny i właściwy tylko im język muzyczny. Był on integralnie związany z dialektem, nazywanym też gwarą. Pielęgnowanie gwary i własnej plemiennej muzykalności nie jest wyrazem resentymentu, a obowiązkiem wobec wspólnoty pokoleń. Otrzymaliśmy kulturowe wiano od tych, którzy odeszli — winniśmy je zachować dla tych, którzy przyjdą po nas.

■

18 kwietnia (wtorek) godz. 18.00
Gminna Biblioteka Publiczna w Jedlińsku, ul. Warecka 4
„Śmierć i tekst. Sytuacja ostateczna w perspektywie słowa”
— spotkanie autorskie ze Zbigniewem Mikołejką, prowadzenie Marcin Kępa

O sposobach oswajania i przezwyciężania śmierci w różnych epokach i kulturach ze znanym filozofem i publicystą porozmawia Marcin Kępa. Spotkanie dotyczyć będzie przede wszystkim dwóch książek naszego gościa: „Śmierć i tekst. Sytuacja ostateczna w perspektywie słowa” (2001) oraz „W świecie wszechmogącym. O przemocy, śmierci i Bogu” (2009). Będzie zatem m. in. o starożytnych epitafiach rzymskich, o opisach Zmartwychwstania, a także o symbolice vanitas w poezji baroku oraz o praktykach zagłady we współczesnych sektach apokaliptycznych.

Zbigniew Mikołejko (ur. 1951) – filozof i historyk religii, eseista, profesor nauk humanistycznych, autor wielu artykułów i książek, m. in. „Emaus oraz inne spojrzenie na wnętrze Pisma” czy „Żywoty świętych poprawione ponownie”. Pracownik naukowy Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk.

Marcin Kępa (ur. 1977 r.) — pisarz, animator kultury, publicysta, pracownik Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu.

■

20—21 kwietnia
warsztaty plastyczne rzeźbiarza Józefa Gałązki
z uczniami Zespołu Szkolno-Przedszkolnego w Jedlińsku

Józef Gałązka – rzeźbiarz, autor rysunków, fotografii i filmów. Absolwent Wydziału Sztuk Wizualnych Akademii Sztuk Pięknych w Łodzi (2016) oraz Wydziału Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie (2018). W swoich pracach skupia się na relacjach międzyludzkich. Istotne w jego sztuce są związki człowieka i natury oraz człowieka, miejsca i tożsamości.

■

21 kwietnia godz. od godz. 11.30
„Taniec śmierci”
— finał warsztatów w przestrzeni Jedlińska, uliczka przy Rynku

■

23 kwietnia godz. 17.00
kościół w Lisowie k. Jedlińska
„Żegnam cię mój świecie wesoły”
— spotkanie ze śpiewaczkami z Gałek k. Rusinowa: Bogusławą Grzywą, Barbarą Kietlińską, Marianna Oraczową, Krystyną Wijatkowską, prowadzenie Adam Strug

Pośród tradycyjnych pieśni nabożnych miejsce szczególne zajmują utwory pogrzebowe. W interiorze Radomskim niemalże do wczoraj praktykowano po domach zwyczaj wieczornych śpiewów przy ciele zmarłego. Na skutek zmian cywilizacyjnych zwyczaj ów odchodzi w zapomnienie, ale pozostały pieśni. Śpiewaczki z Gałek k. Rusinowa są depozytariuszkami tego repertuaru i po dziś dzień — ze śpiewam na ustach — odprowadzają na cmentarz członków rodziny i sąsiadów. Podczas spotkania śpiewaczego w kościele w Lisowie usłyszymy warianty melodyczne z ich rodzinnej wsi, a trzeba słuchaczom wiedzieć, że jest to wieś szczególna: społeczność praktyków i melomanów biegle poruszających się w religijnej i świeckiej muzyce własnego etnosu. Śpiewaczkom towarzyszyć będzie kurator muzyczny Festiwalu Ars Moriendi Adam Strug, który okrasi całość opowieścią, oraz północno mazowieckimi odpowiednikami pieśni śpiewanych przez panie

■

UWAGA: 16 i 23 kwietnia na muzyczne spotkania w kościele w Lisowie dowiozą widzów z Radomia darmowe autobusy. Czekają od godz. 16:00 przy ul. Chrobrego – vis-à-vis centrum handlowego. Odjazd o godz. 16.30. Po koncercie powrót do tego samego miejsca w Radomiu.

■

Powiatowy Instytut Kultury — instytucja kultury Powiatu Radomskiego, działająca od stycznia 2021 r. Naszym zadaniem jest propagowanie lokalnej tradycji i historii, edukacja kulturalna i promocja kultury. Siedziba PIK (bo tak w skrócie nazywamy naszą placówkę) mieści się przy ul. M. Jakubowskiego 5 w Iłży. To jednak tylko baza. Chcemy dotrzeć do każdej z gmin. Wspierać już istniejące tam wartościowe wydarzenia kulturalne i razem z lokalnymi społecznościami wypracować nowe, interesujące projekty.

Adam Strug – śpiewak i instrumentalista, autor piosenek, kompozytor muzyki teatralnej i filmowej, producent i kurator muzyczny, reżyser i scenarzysta filmów dokumentalnych, dziennikarz radiowy i telewizyjny, popularyzator muzyki tradycyjnej.

Wstęp na koncerty, performance i spotkanie autorskie — wolny

Patronat honorowy:
— starosta radomski Waldemar Trelka

Współorganizatorzy wydarzenia:
— Gmina Jedlińsk
— parafia p.w. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Lisowie
— Zespół Szkolno-Przedszkolny w Jedlińsku
— Gminna Biblioteka Publiczna w Jedlińsk