Obrzędy wiosenne | Chodzenie z goikiem

Witaj wiosno!

Na Śląsku nie tylko żegnano zimę – Marzannę (czasem też męskiego Marzanioka), ale i witano wiosnę – w postaci goika (moika).  Kolberg zanotował, że dziewczyny rozbierają marzannę i wrzucają ją do rzeki, a do wsi wracają z „chojną zdobioną wstążeczkami, malowanymi skorupkami jaj, złotym szychem”:

Wyniosłyśmy, wyniosłyśmy
Marzaneczka ze wsi,
A niesiemy, a niesiemy latorośl do wsi

– śpiewano w bytomskim o latorośli, czyli kolbergowskiej „chojnie”, zwanej także goikiem.

Czym właściwie jest ów goik? Są to gałązki świerkowe (czasem z innego drzewa) przystrojone wstążkami i pisankami. Z tak ustrojonym drzewkiem chodzi się od domu do domu, aby wszystkim dobrze się darzyło. Goik symbolizuje bowiem nowy sezon wegetacyjny i odradzanie się przyrody.

W powiecie cieszyńskim z goikiem chodziły wyłącznie dziewczęta, nierzadko trójkami. Śpiewały przy tym goikowe pieśni, z których większość zaczynała się od słów:

Do tego domu wstępujemy,
Szczęścio, zdrowio wiynszujemy.
Nasz gojk zielony,
Piykniue nastrojony.

Dziewczęta za pieśni i życzenia otrzymywały od gospodarzy poczęstunek, najczęściej jajka, słodycze. Ich rola była bowiem niemała – wyprowadzały stare, przyprowadzały nowe:

A my wynosimy chorobę ze wsi,
A niesymy latorośl do wsi

– śpiewano w raciborskim.

Nowe Latko

Tego typu zwyczaje znane były także w innych regionach kraju. Na przykład w Wielkopolsce mówiło się: „Śmiercicha ze wsi, Nowe Latko do wsi”. Śpiewało się także podobne jak na Śląsku pieśni:

Nowe latko w sini,
Pani gospodyni,
Chcecie oglądać,
Musicie darować
Koszyczek jaj
Zielony gaj.

Z magią za pan brat

Wypędzanie zimy (śmierci, ciszy, stagnacji) i zapraszanie wiosny (życia, radości, energii) jest działaniem symbolicznym, znanym na terenach Słowiańszczyzny od wieków. Niektórzy badacze w postaci gaika (maika) lub goika (moika) dopatrują się także przedchrześcijańskiego kultu drzewa.

Z pewnością jednak śmiercicha i goik oraz życzeniowe pieśni z nimi związane są przejawem myślenia tzw. magii homeopatycznej, w myśl której podobne powoduje podobne. Niech zatem dzięki goikowi przyroda się odrodzi i niech się zazieleni, a wszystkim niech się dobrze darzy!

Warto pamiętać, że w niektórych regionach kraju z zielonym drzewkiem chodzono dopiero w Poniedziałek Wielkanocny. Do Świąt Zmartwychwstania Pańskiego jeszcze daleko – a i z nimi związane są ciekawe tradycje muzyczne! – tymczasem jednak nie pozostaje nam nic innego, jak cieszyć się z faktu, że za sprawą tych, co marzannę topili i tych, co z goikiem chodzili, zima odeszła w niepamięć.