Zanim wyruszymy w teren na nagrania, należy przygotować sprzęt, który pozwoli nam swobodnie zarejestrować materiał dźwiękowy. Zestaw minimum obejmuje rekorder (dyktafon) z wbudowanymi mikrofonami i słuchawki. Dużym błędem jest niekorzystanie ze słuchawek w trakcie nagrania. W ten sposób odbieramy sobie jedyną szansę kontroli rejestrowanego materiału.
W dzisiejszych czasach największą popularnością cieszą się rekordery z wbudowanym twardym dyskiem oraz te z możliwością nagrywania na kartę pamięci. Są to niezwykle wygodne, niewielkie i lekkie urządzenia, które umożliwiają zapisanie wielu godzin nagrania na jednej, niewielkiej karcie. W bardzo łatwy sposób można na nich odsłuchać wykonane nagranie, a większe modele z wbudowanym głośnikiem, umożliwiają również odtworzenie utworu dla wykonawcy. Funkcja ta zdecydowanie ułatwia powtórzenie bądź dogranie dalszego fragmentu pieśni poprzez odtworzenie ostatniej zaśpiewanej wysokości dźwięku. Przydatną funkcją wielu rekorderów jest prerecord. Polega ona na tym, że rekorder nagrywa cały czas, a po wciśnięciu przycisku rozpoczynającego nagranie, zapisuje w pamięci kilka poprzedzających sekund. Funkcja ta jest bardzo przydatna w przypadku nagrań osób nie nawykłych do pracy z mikrofonem, które nie oczekują na sygnał rozpoczęcia zapisu. Większe urządzenia są cenne ze względu na możliwość podłączenia dodatkowych, zewnętrznych mikrofonów.
Niemal równie istotnym urządzeniem w nagraniu terenowym są odpowiednie słuchawki. Jeżeli weźmiemy ze sobą model słuchawek zakrywających całą małżowinę uszną, zwanych zamkniętymi, albo słuchawki dokanałowe, które w sposób szczelny zakrywają nasz przewód słuchowy, będziemy mieli możliwość dokładnej kontroli nagrywanego materiału.
Jeżeli jedziemy nagrać większy skład, warto wziąć ze sobą dodatkowe mikrofony, które ułatwią nam zarejestrowanie cichych instrumentów albo głosu śpiewaka, trudnego do uchwycenia wśród dźwięków głośnej kapeli. Najlepsze do tego typu nagrań są mikrofony kierunkowe. Ich charakterystyka sprawia, że obszar najmniejszej skuteczności znajduje się z tyłu za mikrofonem. Można go zatem ustawić tak aby przed nim znalazło się źródło ciche, a za nim głośne. Dodatkowy mikrofon zakładamy na statyw i przypinamy do rekordera oddzielnym przewodem.
Podczas przygotowania do nagrania należy dokonać szczegółowej oceny sytuacji, w której przyszło nam pracować. Musimy wziąć pod uwagę ilość i rodzaj instrumentów, bądź wielkość grupy śpiewaczej. Informacja ta pozwoli nam przygotować odpowiednią liczbę i typ mikrofonów potrzebnych do nagrania. Warto również na początkowym etapie sprawdzić akustykę pomieszczenia w którym odbędzie się nagranie. Wstępne określenie długości i rodzaju pogłosu, a także poziomu hałasu, ułatwi podjęcie decyzji o wybraniu bądź odrzuceniu danego miejsca.
Jeżeli decydujemy się na nagranie w domu muzykanta, należy zwrócić uwagę na możliwe źródła hałasu. W wielu przypadkach jego usunięcie będzie później bardzo pracochłonne czy wręcz niemożliwe, a w wielu przypadkach, dzięki drobnym zmianom, jesteśmy w stanie uniknąć różnego rodzaju zakłóceń. Jeżeli pomieszczenie w którym mamy dokonać nagrania znajduje się od strony drogi, po której poruszają się samochody, spróbujmy namówić gospodarzy na przeniesienie się do części domu od strony podwórka. Zamknijmy na czas nagrania okna, przypomnijmy o wyciszeniu telefonów. Pamiętajmy, że im cichsze źródło dźwięku, tym bardziej w nagraniu przeszkadzać będzie niespodziewany hałas. W przypadku cichej śpiewaczki słyszalna w nagraniu będzie zarówno lodówka jak i głośniej cykający zegar. Tego typu sytuacja wymaga już jednak dużego wyczucia i ocenienia czy nie wywołamy zbytniego dyskomfortu u muzykantów, a z drugiej strony czy możemy liczyć na ewentualne powtórzenie zwrotki bądź całego utworu w razie wystąpienia nieprzewidzianych zakłóceń.
Jeżeli w muzykanckim domu dostaniemy wybór pomieszczenia do nagrania, warto też wziąć pod uwagę jego wielkość, wystrój i materiał z którego wykonane są ściany. Na przykład duża kuchnia wyłożona płytkami ceramicznymi charakteryzuje się długim czasem pogłosu z powodu słabego tłumienia odbić dźwięku od powierzchni ścian. W praktyce nagranie wykonane w takim miejscu może utracić swoją czytelność tekstu jak i ozdobników muzycznych, które zgubią się z powodu długiego wybrzmiewania poprzednich dźwięków. Do nagrania terenowego lepiej nadają się pomieszczenia niewielkie, wyposażone w ciężkie zasłony bądź dywan na ścianie.
Trudnym do zrealizowania zagadnieniem jest nagrywanie na zewnątrz. W takiej sytuacji mamy nie mamy kontroli nad hałasami, które mogą pojawić się niespodziewanie takimi jak przejeżdżający samochód, przelatujący samolot czy podmuch wiatru. Najczęściej używane do nagrań mikrofony pojemnościowe są bardzo podatne na wiatr, a gąbki chroniące przed wiatrem są często niewystarczające do wyeliminowania zniekształceń.
Tekst – Hanna Osuch, Adam Mart
Artykuł powstał w ramach projektu „Współczesne konteksty i praktyki w obszarze muzyki tradycyjnej”
realizowanego przez Forum Muzyki Tradycyjnej w roku 2019
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury
