Budowa cymbałów rzeszowskich [2021]

Jerzy Panek i Marek Kruczek z Futomy
Marek Kruczek związany jest z Kapelą Ludową z Futomy od samego początku jej istnienia, gdy w latach 80-tych w składzie Witold Szczepan, Marek Kruczek i Jan Rząsa przygrywali tancerzom podczas występów. Jerzy Panek, wokalista, dołączył do Kapeli w 1995 roku. Marek na co dzień zajmuje się głównie rolnictwem i pszczelarstwem. Swój pierwszy instrument wykonał z cymbalistą Piotrem Rząsą, u niego też pobierał pierwsze nauki gry na instrumencie. Drugie cymbały zbudował sam, a kolejne z Jerzym Pankiem i tak już zostało do dziś. Jerzy jako doświadczony stolarz wyspecjalizował się w wykonywaniu elementów drewnianych do cymbałów, zaś Marek wziął na siebie elementy metalowe. Warsztat stolarski Jerzego często zmienia się w pracownię lutniczą. Panowie budują cymbały z różnych gatunków drewna – zdaniem Marka ważne jest, aby drewno było wesołe. Pomimo, że powstają w podobny sposób i z podobnego drewna, każdy instrument ma nieco inna barwę dźwięku, co nadaje im niepowtarzalny charakter. Na Podkarpaciu, gdzie większość kapel posiada w swym składzie cymbały, instrumenty te budowali głównie nieżyjący już Piotr Sowa z Piątkowej i Piotr Rząsa z Futomy. Jerzy i Marek tworzą swe cymbały na wzór tych starych, zachowując tradycję regionu, jednocześnie jednak stale ulepszają konstrukcję w dbałości o jakość brzmienia i wytrzymałość instrumentu.

Katarzyna Horwat-Paszkowska
Cymbały rzeszowskie przyszły do mnie w 2018 roku jako głośniejszy i bliższy nam kulturowo następca perskiego santuru, który otrzymałam w prezencie ślubnym. Kupiony okazyjnie egzemplarz zbudował kilkadziesiąt lat temu Władysław Wojtyna. Była to miłość od pierwszego wejrzenia. Gry uczyłam się samodzielnie – całymi dniami słuchałam i oglądałam wszystko, gdzie grały cymbały i próbowałam jak najwierniej odtworzyć melodie ze słuchu. Tradycje muzyczne kontynuuję chyba po dziadku, który był samoukiem grywającym na potańcówkach i w orkiestrze na Dolnym Śląsku. Grał na akordeonie, perkusji i harmonijce ustnej. Po kilku miesiącach nauki dołączyłam do przyjaciół tworzących Kapelę 2. Pułku Ułanów Xięstwa Warszawskiego. Muzykujemy głównie podczas XVII- i XIX-wiecznych imprez historycznych. Staramy się odtworzyć brzmienie muzyki tego okresu, grając do tańca polki, oberki, mazurki, wiwaty, kujawiaki, chodzone. W rekonstrukcji historycznej, którą zajmuję się od wielu lat, szczególnie interesujący jest dla mnie aspekt kulturowy i obyczajowy. Pierwsze wzmianki o cymbałach w polskiej muzyce ludowej pojawiają się właśnie w odniesieniu do XVII wieku, gdy grali na nich głównie muzycy pochodzenia żydowskiego i cygańskiego. Jako że zwykle odtwarzam postać cyganki, cymbały sprawdzają się idealnie jako jej naturalne i historycznie adekwatne akcesorium.

Projekt instrumentu – pobierz plik:

Mistrzowie: Jerzy Panek i Marek Kruczek (Kapela Ludowa z Futomy)
Uczennica: Katarzyna Horwat-Paszkowska
Rok: 2021

Projekt zrealizowany w ramach programu „Szkoła mistrzów budowy instrumentów ludowych” prowadzonego przez Instytut Muzyki i Tańca.