skrzypek
Urodził się 6 VI 1920 r. w Koryciskach, później mieszkał w pobliskim Szydłowcu. Muzykantem był jego dziadek – Karol Piasta (1865–1945), od którego Marian jako 7-letni chłopak nauczył się grać na skrzypcach, przejął repertuar i styl. Z nim grywał później na weselach, chrzcinach i zabawach wiejskich. Dzięki znajomościom prababki, która była pokojówką we dworze w Koryciskach, Karol Piasta oraz jego starszy brat Józef Piasta brali lekcje u skrzypków z Szydłowca – Władzika i Janki. Muzykantów w rodzinie Mariana było więcej, dobrze grali kuzyni Lisakowie z Szydłówka, z którymi zresztą Marian tworzył przez jakiś czas kapelę. Słynnym skrzypkiem był stryj Mariana – Andrzej Piasta – niestety zmarł młodo.
Swoje skrzypce Karol Piasta podarował wnukowi, a ten je pieczołowicie przechowywał, sam korzystał już z nowszego, lepszego instrumentu (dziadek używał strun jelitowych). Po śmierci Mariana skrzypce Karola Piasty znalazły się w zbiorach szydłowieckiego Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych.
Już od dziesięciu lat życia, to mnie dziadek brał ze sobą. Akompaniament robiłem. Na takie wesele mniejsze i na większe. Jak mi się zachciało spać, to mnie dziadek zastawił, a tak, to lżejszy utwór, to graliśmy razem, to już grałem, a jak taki cięższy, to tylko wtórowałem. I dziadek mnie nauczył grać. [Ewa Sławińska] Od końca XIX wieku kapela Karola Piasty była jedną z najbardziej cenionych w okolicy.
Przed wojną Marian zaczął już grać z harmonią, m.in. z kapelą Wlazłów. W 1955 r. założył własną kapelę, w której skład oprócz skrzypiec wchodziła harmonia i bęben. Początkowo kapela grała na wiejskich weselach i zabawach, potem zapraszana była na różne uroczystości regionalno-państwowe, wreszcie trafiła na imprezy folklorystyczne, przeglądy i konkursy muzyki ludowej, zdobyła m. in. Złotą Basztę na OFKiŚL w Kazimierzu Dolnym. Po otrzymaniu tej nagrody zainteresowano się bliżej muzykiem, odkrywając w nim ,,niewyczerpane źródło” autentycznych lokalnych melodii o starym rodowodzie.
Repertuar pamięciowy Bujaka obejmował wyjątkowo duży zasób melodii (ok. 250), głównie tanecznych. Wiele z nich to była muzyka stara, przejęta od dziadka (z którym miał szczęście grać długo, bo co najmniej od końca lat 20. do połowy 40.) oraz innych wiekowych muzykantów. Samych tematów tanecznych o rytmach mazurkowych Bujak znał ok. 150. Dodatkowo po wojnie poznał wiele nowych, modnych wówczas melodii, lecz do ich zapamiętywania używał już zwykle zapisu nutowego, który w międzyczasie w stopniu podstawowym opanował. Bujak dużą wagę przywiązywał do czystości i barwy dźwięku, określonego ładu wykonawczego („wykończenia melodii”), ogrywania i zdobienia melodii, potoczystego frazowania i akcentowania optymalnie dostosowanego do ekspresji tańczących. Jego muzyka była bardzo zgrabna, a przy tym pulsująca, rzecz by można, z biologiczną precyzją, lecz wcale nie skrojona dosłownie wedle metronomu. Podkreślał, że dziadek był dobrym muzykantem, ale nie zgrał się z harmonią, a ja mogę zagrać z każdym czy to przykładowo z Paryża czy Amsterdamu. Zresztą udowodnił to spontanicznie muzykując z francuskimi muzykantami w czasie Taboru w Chlewiskach. Najstarszy syn Mariana Mirosław (również muzykant, gitarzysta) powiedział: Jak tato grał, to te melodie płynęły jak Wisła do Gdańska.
Zamiłowanie do muzyki przekazał swoim dzieciom i wnukom. Prowadził kilkakrotnie warsztaty w ramach organizowanego w Szydłowcu i Chlewiskach Taboru Domu Tańca (2002–03).
Nagrody:
1992 – Nagroda im. Oskara Kolberga
1979 – OFKiŚL w Kazimierzu Dolnym, Złota Baszta
Dyskografia:
2014 – Portret muzykanta – Marian Bujak z Szydłowca, In Crudo, wyd. II zmienione i rozszerzone [54 utwory]
2011 – Mazurki do wynajęcia, Muzyka Odnaleziona [2 utwory]
2003 – Tabor radomski w Chlewiskach 2002, In Crudo [1 utwór]
2002 – Portret muzykanta – Marian Bujak z Szydłowca, In Crudo [50 utworów]
1997 – Małopolska Północna, z serii Muzyka źródeł, Polskie Radio RCKL [1 utwór]
Filmografia:
1998 – Stara muzyka, reż. Dariusz Gajewski, TVP2
Bibliografia:
2011 – Maria Baliszewska: Marian Bujak kontra guślarze, audycja Polskiego Radia RCKL
2010 – Jakub Borysiak, Remigiusz Mazur-Hanaj: Arystokrata skrzypiec, audycja Polskiego Radia RCKL
2007 – Andrzej Bieńkowski, Sprzedana muzyka, Czarne, s. 210
2003 – Marian Bujak, Ewa Sławińska: Stara muzyka, „Wędrowiec” nr 4
2003 – Maciej Kierzkowski, Warsztaty skrzypcowe Mariana Bujaka, „Wędrowiec” nr 4
1993 – Ewa Dahlig, Monophonie, hétérophonie et poly(?)phonie dans le jeu du violon traditionnel en Pologne, „Cahiers d’ethnomusicologie” nr 6
198? – Ewa Dahlig: Gra skrzypcowa w Kieleckiem, PWM
Agnieszka Pokropek, Marian Bujak, (biogram www.nagrodakolberga.pl).
Marian Bujak, wpis w wikipedii
Archiwa:
Polskie Radio RCKL
Zbiory Fonograficzne IS PAN
Muzyka Odnaleziona
In Crudo
