Przygoda z dolnośląką muzyką tradycyjną rozpoczęła się dla nas na dobre w roku 2012. Od tego czasu prowadzimy regularne badania terenowe na obszarze całego regionu. Przez ostatnie cztery lata spotkałyśmy szereg wybitnych osobistości – m.in. śpiewaków, muzyków związanych z Dolnym Śląskiem, wymieniając choćby najznakomitszych, jak Piotr Burniak, Stanisława Latawiec, Bronisława Chmielowska, Michalina Mrozik, Stanisław i Maria Janeczko, Teresa Drozdek, Piotr Hojniak, Aniela Kopała, Zespół Śpiewaczy z Ocic. Co istotne ich twórczość była do tej pory znana i dokumentowana w niewielkim zaledwie stopniu (nawet wśród członków lokalnej społeczności i miejscowych instytucji).
Nazwałyśmy ich „prze-twórcami ludowymi”, czyli artystami ludowymi, twórcami nieprofesjonalnymi, którzy żyjąc w dolnośląskiej patchworkowej rzeczywistości wciąż pozostają w silnym związku z dziedzictwem kulturowego, z którego się wywodzą, a więc z Kresami Wschodnimi, Polską Centralną i Południową, Grecją, Ukrainą i Łemkowszczyzną, a także z Bośnią i Hercegowiną, Bukowiną Rumuńską oraz Francją i Belgią. Oprócz dokumentacji twórczości rejestrujemy również historie życia miejscowych muzyków, śpiewaków, rzeźbiarzy, poetów. Z ich osobistych, prywatnych historiach życia wyłania się niezwykle ciekawa, powojenna historia regionu.
Oprócz twórców zakorzenionych w określonych tradycjach zawsze bardzo interesują nas próby poszukiwania, rekonstruowania czy tworzenia na nowo własnej tożsamości regionalnej zarówno wśród pojedynczych osób, jak i całych wiejskich społeczności. Wyborom tym towarzyszom różne, najczęściej osobiste motywacje, natomiast efekty często bywają zaskakujące, związane są z różnymi czynnikami począwszy od polityki kulturalnej regionu aż po indywidualne preferencje i gusta.
Aniela Kopała, Milików. Fundacja Ważka, 2014 r.
Podczas działań popularyzatorskich i animacyjnych w terenie często staramy się mówić o złożonej dolnośląskiej tożsamości. Oprócz lekko już zużytych określeń, jak mozaika, czy tygiel kulturowy brakuje współczesnego języka, metafor oddających charakter i specyfikę społeczności post-migracyjnych. Pracując z najmłodszym pokoleniem Dolnoślązaków używamy map z ruchomymi granicami, wspólnie zastanawiamy się wtedy czy tradycja może się przeprowadzać i kto dziedziczy dziedzictwo kulturowe. Stąd też pomysł na film animowany, który jest naszą własną metaforą na temat dolnośląskiej kultury ludowej i tożsamości regionalnej.
Stanisława Latawiec, Zebrzydowa, Fundacja Ważka, 2014 r.
Maria i Stanisław Janeczko, Czerna, Fundacja Ważka, 2014 r.
Piotr Burniak, Bolesławiec, Fundacja Ważka, 2013 r.
Projekt „Prze-twórcy ludowi” jest realizowany od roku 2012 przez Fundację „Ważka” dzięki dofinansowaniu ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
W latach 2012–2015 terenowy zespół badawczy Fundacji Ważka tworzyli: Anna Lewińska, Marta Derejczyk, Anna Kurpiel, Ewa Mielcarek, Martyna Sikorska, Małgorzata Barrek, Roksana Nowak, Gutek Zegier, Joanna Kasper, Olga Chojak, Anna Hernik, Joanna Malawska.
