śpiewaczka kurpiowska, hafciarka, koronkarka
W Myszyńcu mieszka od 1957 r. Jej matka była znaną i szanowaną w całej okolicy cepsiarką, śpiewaczką weselną, mistrzynią ceremonii. Ojciec był śpiewakiem pogrzebowym.
Zofia Warych jest jedną z najbarwniejszych postaci Kurpiowszczyzny. Posiada trwałe miejsce w kurpiowskiej kulturze ludowej. Swoją działalność koncertową rozpoczęła dopiero w latach dziewięćdziesiątych, jak mówi, wcześniej musiała wychować dzieci, zadbać o dom, dopiero później za namową siostry postanowiła występować wraz z zespołem śpiewaczym z Ciesiny (w 1993 r. po raz pierwszy wystąpiła z zespołem na scenie kazimierskiej). Pod koniec lat dziewięćdziesiątych, dołączyła do Myszynieckiego zespołu i koncertowała wraz z nim, aby w końcu zdecydować się na występy solowe. W jej śpiewie zachowały się wszystkie cechy wyróżniające styl i charakter kurpiowskiej pieśni – co dostrzegli jurorzy wielu festiwali, w tym kazimierzowskiego. Jest utalentowaną śpiewaczką i artystką, potrafiącą skupić uwagę każdego audytorium na tym, co kocha najbardziej – kurpiowskiej pieśni. Śpiewa w gwarze kurpiowskiej zachowując autentyczną, właściwą tylko dla regionu Myszynieckiej Puszczy Zielonej gwarową manierę wykonawczą. Od lat związana z Regionalnym Centrum Kultury Kurpiowskiej im. ks. Władysława Skierkowskiego w Myszyńcu.
Na licznych festiwalach śpiewaczych, w których występuje, zawsze zajmuje czołowe lokaty. Wielokrotnie zakwalifikowała się i wystąpiła na Ogólnopolskim Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu nad Wisłą. W 1995 i 2007 r. wyśpiewała pierwszą nagrodę, a w roku 2002 zdobyła najwyższą nagrodę „Basztę” i tym samym znalazła się w gronie najlepszych śpiewaków ludowych w Polsce. W 2010 r. razem z wnuczką Łucją Warych zdobyły nagrodę w konkursie „Duży-Mały” w grupie śpiewaków. W 2011 r. również zdobyła nominację do udziału w festiwalu. Wykonania śpiewacze Zofii Warych od lat są źródłem poznania tradycyjnych obrzędów weselnych i autentycznego kurpiowskiego śpiewania.
Zofia Warych jest także uznaną hafciarką i koronkarką. Jej misternie wykonane prace były wielokrotnie nagradzane w „Konkursie Rękodzieło Wsi Kurpiowskiej” podczas corocznej cyklicznej imprezy Miodobranie Kurpiowskie. Zofia Warych bardzo pieczołowicie dba o swoje stroje, nosi je nie tylko, gdy koncertuje, ale także podczas wszystkich najważniejszych uroczystości kościelnych. Swą godną postawą, kurpiowską mową i strojem podkreśla w każdym miejscu rodzime wartości.
Zofia Warych bierze aktywny udział w warsztatach etnograficznych, zajęciach nauki gwary oraz innych zajęciach folklorystycznych z dziećmi i młodzieżą. Kilkakrotnie była zapraszana do audycji w Polskim Radio i Telewizji Polskiej oraz do innych stacji radiowych i telewizyjnych, gdzie prezentowała swój talent oraz opowiadała o obrzędach weselnych i zwyczajach występujących na Kurpiach.
Dzięki doskonałej pamięci oraz ogromnemu zaangażowaniu w pracę społeczną udało się zachować przed całkowitym zapomnieniem wiele wspaniałych pieśni, przyśpiewek i unikalnych haftów kurpiowskich.
Za wieloletnią pracę artystyczną Zofia Warych otrzymała w 2006 r. podziękowanie od Marszałka Województwa Mazowieckiego, a w 2009 r. Minister Kultury Bogdan Zdrojewski przyznał Zofii Warych odznakę honorową „Zasłużony dla Kultury Polskiej”.
Trudno sobie dziś wyobrazić Kurpiowszczyznę bez Zofii Warych i bez niosących się echem, śpiewanych przez nią pieśni. Jak na rodzinną tradycję przystało w 2008 r., najmłodsza wnuczka Zofii Warych, Łucja Warych wyśpiewała główną nagrodę podczas XXVI Kurpiowskich Prezentacji Artystycznych w Ostrołęce i nadal kontynuuje rodzinną tradycję.
Autor noty: Zdzisław Ścibek
